P. F. Thomése – De onderwaterzwemmer.
Uitgeverij Atlas Contact. Amsterdam/Antwerpen. 2015
Uitgelezen op 1 november 2015
Een heel bijzonder boek. Laat ik daar mee beginnen. Ik heb het, voor mijn doen, in één ruk uitgelezen. Het is een boek over nachtmerries. Wat voelt een kind als hij zijn grote sterke vader kwijtraakt. Of…hoe voelt het als je in paniek wegvlucht en je partner aan haar lot overlaat. En als je haar dan doodziek en stervende terugvindt. En als ze dan overlijdt. Wat gebeurt er met je gevoelens als je dat beleeft. Je bedenkt ze wel eens en soms droom je ze, dit soort nachtmerries. Thomése zet ze voor de lezer op een rijtje. Hij onderzoekt gevoelens die gepaard gaan met zulke nachtmerries.
Een heel bijzondere roman die wat mij betreft de ECI prijs al gewonnen heeft.
Het boek bestaat uit een proloog, het verhaal en een epiloog. De proloog vindt haar dramatische ontknoping onder het wateroppervlak van een rivier. Het verhaal ontwikkelt zich op de vlakke nietsontziende steppe van Afrika. De epiloog speelt zich af, zwevend, enkele decimeters boven een bed. Een heel aparte opbouw: Onder het oppervlak, op het oppervlak en boven het oppervlak. Een mooie lijn en een structuur die er wel in is aangebracht maar die het verhaal sierlijk ondersteund. Ook leuk om dit soort dingen te vinden.
De proloog, ‘De Nachtrivier’, speelt zich af in 1944 als de hoofdpersoon, de veertienjarige Tin, samen met zijn vader ’s nachts de rivier over willen zwemmen naar het bevrijde gebied. Als Tin op de andere oever is aangekomen, is zijn vader in geen velden of wegen te bekennen. Thomése werkt dit trauma uit in een haast psychotische belevenis. De paniek is voelbaar. Ook de angst om thuis te komen en zijn moeder te moeten vertellen dat zijn vader weg is. Heel beklemmend.
Het verhaal of middenstuk draagt de titel ‘Iets rechtzetten’ en speelt zich af in 1974 rond Charleville. Het wordt niet helemaal duidelijk waar het ligt, maar dat is ook niet zo belangrijk. Het ligt in Afrika bij de Afrikaanse steppen. Tin is er samen met zijn vrouw Vic om haar Foster Parents pleegzoon Salif te bezoeken. Het is haar idee om dat te gaan doen. Alles zit tegen bij aankomst in het land. Ze raken hun bagage kwijt en moeten een deel van hun geld afstaan. Uit alles blijkt dat de hoofdpersoon geen enkele zin heeft in de reis en het louter voor zijn vrouw doet. Onderweg naar het dorp waar Salif zou moeten wonen beschrijft Thomése het onbarmhartige, vijandige landschap en de enorme hitte. Daarmee kijkt hij alvast vooruit naar wat komen gaat. In het dorp aangekomen gaat alles mis. De dorpsbewoners worden aangezien voor krijgers op het oorlogspad. Dat zorgt ervoor dat Vic en Tin gescheiden raken. Na een hallucinerende zoektocht vinden ze haar terug op de steppe, bevangen door de hitte en met een zonnesteek. Onderweg naar hulp overlijdt Vic. Maar in tegenstelling tot wat er in de proloog gebeurde, heeft hij Vic wel gevonden en netjes begraven.
De epiloog speelt in 2004 op Cuba en heeft als titel ‘Boven water’. Tin is op dat eiland omdat hij de inmiddels arts geworden Salif en zijn gezin wil bezoeken. Maar op Cuba breekt Tin zijn rug. Om te herstellen in het ziekenhuis kan hij niet in bed liggen, maar hangt hij in leren riemen enkele decimeters boven zijn bed. Het blijkt dat zijn moeder hem na zijn terugkomst zonder vader altijd verweten heeft, dat hij niet goed op zijn vader heeft gelet. Zijn dochter Nikki heeft met hem gebroken omdat hij zonder haar moeder, zijn vrouw, thuis kwam. Salif (Sal) heeft zich helemaal over zijn pleegvader ontfermd… Het boek eindigt in de goede verwachting dat hij van Cuba naar huis wordt vervoerd.
Deze romans hoort bij het lijstje beste boeken die ik ooit gelezen heb. Het is goed geschreven met mooie beelden. Vergelijkingen die origineel zijn en een schrijfstijl die zich moeiteloos aanpast aan de fase in het verhaal; Mooi en beschrijvend als er nog niet zo veel aan de hand is, maar hallucinerend en psychotisch als de rampspoed tot een hoogtepunt komt. Mooi, heel mooi!