Gezien op 12 juni 2017
Zes kinderen kijken naar een schilderij van Picasso – de huilende vrouw – en vertellen aan elkaar wat ze zien en denken. Drie schermen hangen naast elkaar. Het beeld op de schermen overlapt elkaar. Lagereschoolkinderen zijn het. Engelse kinderen van zo’n jaar of twaalf. Sommige kinderen tonen wat ouder dan andere kinderen. Hun schooluniform maakt ze nog Britser dan ze al zijn. Hele gewone kinderen van een hele gewone school met de klas op bezoek in het museum. De kinderen zijn haarscherp tegen een witte achtergrond in beeld gebracht. Met z’n zessen analyseren ze het schilderij dat voor hen hangt. Intensief bestuderen ze het. Vanuit de observatie (kleurig en tranen) beginnen ze te associëren. Langzaam zwenkt de camera. Terwijl de kinderen tot het uiterste gaan, wordt vanuit het beeld het innerlijk van de kinderen zichtbaar. Het is de eerste opstelling als je de tentoonstelling ‘Ode aan Rineke Dijkstra’ oploopt.
Ik had nog nooit videowerk van Dijkstra gezien en maakte op deze tentoonstelling kennis met dit deel van haar werk. Het doet eigenlijk niet onder voor haar foto’s en is er ook geheel mee in lijn. Jonge mensen die een weg zoeken in het bestaan. Die leren hoe de wereld in elkaar zit. Die leren omgaan met stress. Die leren om zichzelf te overwinnen. Een fantastisch voorbeeld daarvan is een video van het balletmeisje Marianna dat toelatingsexamen wil doen voor de balletacademie van Sint Petersburg:
Roze is wat overheerst. De muren en de vloer. Tegen de muren slordige leidingen die het suikerzoete roze een wat aards aanzien geven. Een spiegelwand. Een spichtig meisje in balletkostuum komt op. Marianna. Helderblauwe ogen. Ietsje te grote tanden in een nog niet in evenwicht gegroeid knap gezichtje. Een lange vlecht huppelt achter haar aan. Een roze jurkje en een dun en lang lijf: een lange dunne nek, lange dunne armen en benen. Een innemende glimlach. Dan begint haar dans. De muziek lijkt een beetje op Tsjaikovski’s Suikerfee uit de notenkrakersuite, maar ik twijfel. Ik herken de muziek toch niet helemaal. De bewegingen lijken zo volwassen maar ze is nog kind. Dan de volgende dans. Een volksmelodieën, daar lijkt het het meest op. Met moeilijke balletpassen. Passen die somtijds tegen de ritmiek van de muziek ingaan maar er wonderwel in passen. Een glimlach van oor tot oor is onderdeel van de dans. Maar de lerares die buiten beeld staat is niet tevreden. Overnieuw. De glimlach is wat minder maar als het danseresje in de houding staat om de dans te hervatten komt de glimlach terug. Je hoort de lerares meetellen. Fout. Glimlach weg van het knappe gezichtje. Overnieuw. Glimlach terug. Daar begint ze weer. Langzaam schijnt door dat beeld van het zo lichtvoetig danseresje de ploeterende pre-puber heen. Zwoegend om te voldoen aan de eisen die anderen haar opleggen, maar die ze ook zichzelf oplegt. De camera registreert dit hele proces. Zo verschrikkelijk mooi.
Buiten het zaaltje met de balletfilm ook nog een foto van Marianna samen met haar oudere zus Sasha. Rineke Dijkstra zet hen neer in een klassiek interieur (hun eigen huis?) Zo’n fantastische compositie zie je zelden. Kijk naar de lijnen van de benen; hoe krijg je het voor elkaar om de meiden zo ontspannen te fotograferen terwijl het beeld zo overduidelijk geregisseerd is? Ik vind deze foto een meesterwerk.
Verder op de tentoonstelling werk dat ik al kende. De ontwikkeling van Olivier. Van naïef jochie van zeventien tot onverschrokken ijzervreter in het vreemdelingenlegioen. De net bevallen vrouwen. Ik had en heb moeite om naar die foto’s te kijken; ze zijn zo intiem dat ik me een voyeur voel. De stierenvechter met het bloed van de stier nog druipend van zijn neus. De meisjes in uitgaanstenue die vol verwachting de avond in gaan. Mooi, mooi en nog eens mooi.
Een terechte ode aan Rineke Dijkstra; een ode aan een groot kunstenaar!