Gezien op 27 december 2016 in het Stedelijk Museum Alkmaar

In het Rijksmuseum behoort het schilderij van het meisje dat haar handen warmt als allegorie op de winter van Caesar van Everdingen tot een van mijn favorieten. Heel glad geschilderd tegen een rustgevende achtergrond. Een test vol gloeiende kolen om haar handen aan te warmen. De gloed van de kolen is zo realistisch geschilderd dat je de warmte haast tegen je wang voelt als je voor het schilderij staat. Een erg lief gezichtje met een enorme detaillering. Lange wimpers en prachtige oorhangers. Een kanten mutsje dat je hoort ruisen als ze haar hoofd zou bewegen. Erg fraai. In het Stedelijk Museum van Almaar ontdekte ik dat er twee van deze schilderijen bestaan. Een kopie ergens in Amerika. Maar wat mij betreft is er geen twijfel mogelijk waar het origineel hangt; dat is het Rijksmuseum. Tenminste als het niet, zoals nu, in bruikleen is gegeven.

Een fraaie tentoonstelling gewijd aan de schilderkunst van Caesar van Everdingen in het Stedelijk Museum van Alkmaar. Een zeventiende eeuwer die wat in de schaduw staat van zijn tijdgenoten. Hij past in het rijtje mindere grootheden als je hem vergelijkt met Vermeer of Rembrandt. Maar dat wil niet zeggen dat hij geen hele fraaie schilderijen heeft gemaakt. De allegorie op de winter is daar een voorbeeld van. Maar toch niet in het rijtje van de allergrootsten.

De tentoonstelling in het Alkmaarse Stedelijk lijkt in de huidige trend te passen van tentoonstelling van streekmusea van schilders die in hun stad of streek geboren zijn. In de lijn van Jeroen Bosch in Den Bosch of Alma-Tadema in het Fries Museum. Wat mij opvalt is, dat de schilders weliswaar in de betreffende streek geboren zijn, maar die streek al lang zijn ontgroeid. Op zich niet erg. Zo reist schrijver dezes ook eens naar een paar plaatsen buiten de randstad. De in Alkmaar geboren schilder Caesar van Everdingen heeft een mooi eerbetoon gekregen in de stad waar hij 400 jaar gelden geboren werd.

Een opmerkelijk verhaal vertelt de restaurateur van het schilderij ‘De wijnoogst’ op de gratis audiotour. Ze vertelt dat het schilderij tijdens vorige restauraties nogal overgeschilderd was. Het bladerdek bijvoorbeeld was gewijzigd in een effen kleur groen. Deze oude restauraties werden tijdens de laatste restauratie verwijdert om zo het oorspronkelijke schilderij weer terug te krijgen. Tijdens dat verwijderen kwam er een vijfde vrouw tevoorschijn. Klein en in de linkerbenedenhoek. Ik kan me voorstellen dat je daar als restaurateur blij van wordt. Ik bekijk zo’n schilderij toch net even anders; die vijfde vrouw is zo slecht geschilderd dat ik het helemaal niet zo’n raar idee vind om haar onder een dikke laag verf te verstoppen.  De vijfde vrouw vind ik ook helemaal niet lijken op de rest van de vrouwen op het schilderij; een slecht geschilderd buitenbeentje…maar dat is helemaal mijn mening.

Het laatste schilderij op de tentoonstelling wordt in de auditor besproken door Frits Wester. Het toont een trotse zeevaarder met op de achtergrond de haven van Batavia.  Koelte wordt hem toegewuifd door een slaaf en zijn kleren worden voor hem gedragen door een kind slaafje.  Wester ziet dat als de lichte en de duistere kant van de VOC. Aan de ene kant de gewone jongen die zich met behulp van de VOC kon opwerken naar een hoge post maar aan de andere kant het donkere verleden met slavernij en slavenhandel. Ik begrijp wel wat Wester zegt, maar toch vind ik dat een beetje te hedendaags geredeneerd.

Een zwak aspect van de audiotour was het aan het woord laten van kinderen over portretten van kinderen. De basisschoolleerlingen beschreven de schilderijen vanuit hun perspectief.  Aardig, maar daar kom ik niet voor naar het museum.

Al met al een tentoonstelling die leuk is om te bezoeken. Verwacht geen hemelbestorming van de hemel. Aardig…dat is denk ik wel het juiste woord.