Ik heb verzaakt om aan mijn oma te vragen waarom ze, als joodse vrouw, voor een joodse man koos. Ik kan het haar nu niet meer vragen. Maar het is een interessant vraag. Mijn oma was voor de oorlog actief in de AJC. De AJC was haar leven. Ze geloofde in een betere wereld. Een wereld waarin het kapitalisme had plaatsgemaakt voor een klasseloze maatschappij. Oma ging om met grote socialistische voortrekkers. Koos Vorrink was een goede kennis van haar. Godsdienst was volgens hun opium voor het volk. Toen ik haar uitnodigde voor de doop van onze oudste, haalde ze hautain haar mopsneusje op; zij in een kerk, aan-haar-nooit-niet. Maar toch koos ze voor een joodse man. Niet één keer, maar twee keer. De vader van mijn moeder was joods maar ook mijn ‘echte’ opa waarmee ze na de oorlog trouwde, was joods. Merkwaardig. Waarom? Ik had het haar moeten vragen.

Als mijn oma gekozen had voor een niet-joodse man, dan waren haar problemen in de oorlog lang niet zo groot geweest. Hoewel ik van mening ben dat je de liefde niet kan dwingen, is het wel opvallend dat ze in een jongerenorganisatie waar men niets van godsdienst moest hebben, juist koos voor een joodse man. Stilletjes denk ik…of vraag ik me voorzichtig af…is dat ook niet een racistische stap? Ik durf het haast niet hardop te zeggen. Maar heeft zij haar partnerkeuze wellicht laten leiden door het idee dat joden beter zijn dan anderen? Hoe zit dat precies? Haar zus, mijn tante Marie, was absoluut niet bezig met het verheffen van de arbeidersklasse. Politiek zei haar niet veel. Het jodendom trouwens ook niet. Ze trouwde met een niet-joodse man. Haar problemen tijdens de oorlog met het extreem racistische regime waren groot, maar stonden in geen verhouding met de problemen die mijn oma met het regime had. Mijn oma, mijn moeder en mijn biologische opa wilden ze dood. Tante Marie had wat dat betreft niet veel prio…voor dat regime.

In de jaren dertig van de vorige eeuw deed mijn oma moeite om de ‘arbeiders aller lande’ te verenigen in de strijd tegen het kapitaal, maar in haar partnerkeus beperkte ze haar blik, zo lijkt het. Ik had het haar moeten vragen vijftien jaar geleden.

Ik heb er al eerder over geschreven, maar racisme voorkom je door eerst zelf een stap te zetten. Racisme bestaat bij de gratie van onderscheid. Joden, Marokkanen, Surinamers, Russen, Oekraïners. Zolang die groepen bij elkaar leven, kunnen ze elkaar op grond van hun ‘wil’, tolereren en rekening met elkaar houden. Integreren, dus. Maar wil je echt van racisme af, dan moet je mengen. Dan moeten joden met Marokkanen kindjes krijgen en Nederlanders met Surinamers en Oekraïners met Indonesiërs en Molukkers met Russen. En hun kinderen moeten ook weer trouwen zonder aanziens des rasses…wat dan ook al veel makkelijker gaat, want over wat hebben we het dan nog precies?

Maar, zoals ik al zei, liefde laat zich niet dwingen. En…vrijheid betekent ook dat je als joodse vrouw mag kiezen voor een joodse man. En…dan mag een Molukse man natuurlijk ook kiezen voor een Molukse vrouw. Of…dat een Marokkaanse man mag kiezen voor een Marokkaanse man (en geen kindjes krijgt). No problem at all… maar het lost het racisme niet op.