De roman ‘Hogere machten’ van Joost de Vries beschrijft een liefde tussen James Welmoed en Elizabeth van Elzenburg. Ze ontmoeten elkaar op 14 maart 1933, de achttiende verjaardag van Elizabeth in Nederlands Indië. Zij, de dochter van de hoge ambtenaar baron Van Elzenburg, hij een wat lagere ambtenaar bij de KNIL. Elizabeth van Elzenburg en James Welmoed zullen nooit samenwonen of -leven maar elkaar zo af en toe tegenkomen ergens op de wereld en dan voor zover dat gaat, hun liefde vieren. De beschrijving van de wederwaardigheden van de twee personages beslaan een groot deel van de bloedige twintigste eeuw. Hij op de plek waar het zwaartepunt van de Nederlandse politiek op dat moment ligt, zij waar het culturele leven bloeit. Zo reizen we samen met de hoofdpersonen van Batavia, Nederland, Londen en Parijs en later ook nog naar Caïro. Is het een spetterende, alles verterende liefde tussen die twee met een zucht naar groots en meeslepend leven? Nee, dus. Het is de afgemeten stiekeme liefde tussen een steeds invloedrijker ambtenaar en een schrijfster in wording. Terwijl de wereld in brand staat, denken ze aan elkaar en mocht het toevallig zo uitkomen dan ontmoeten ze elkaar. Deze roman is genomineerd voor de Libris literatuurprijs 2025. Na het interview dat we met de auteur hoorden in Felix Meritus toen de shortlist bekend was geworden, had ik wat hoge verwachtingen. Té hoge, naar nu blijkt. Het is een wel aardige roman met zeker wel mooie stukken, maar als geheel vind ik het wat tegenvallen.

De roman begint met de kinderjaren van James Welmoed. Op jonge leeftijd verhuist hij van Nederland naar Engeland en later weer van Engeland naar Nederland. Hij heeft een beroerde schooltijd in Nederland. Zijn onderwijzeres heeft de pik op hem. Zijn tweetaligheid blijkt in de klas helemaal geen voordeel. Zo groeit hij als dokterszoontje geïsoleerd van de klas in een plattelandsgemeente op. Maar zijn wraak komt toch nog; de directeur van de school, echtgenoot van zijn onderwijzeres, krijgt een trap van een paard tegen zijn hoofd en wordt bij zijn vader binnengebracht. Van de gemene, pesterige  onderwijzeres is weinig meer over als de schooldirecteur overlijdt.

Dan komen we James Welmoed als ambitieuze ambtenaar jaren later weer tegen in Nederlands-Indië. Hij is getrouwd met Connie maar die zit nog in Nederland. Ze wil zich bij haar echtgenoot voegen, maar dat heeft wat voeten in de aarde en het duurt en het duurt. Op het al genoemde verjaardagsfeestje springt er een vonkje over van de net achttien geworden dochter en de veel oudere en getrouwde James Welmoed. Ze zit voor haar examen en de ouders van Elizabeth vragen James om haar, als nagenoeg native speaker, bijles Engels te geven. Tijdens de bijles allerhande min of meer erotische frasen bijna zonder dat er echt iets gebeurd.

Dan verplaatst het verhaal zich naar een aantal jaren later naar Engeland. Het is inmiddels oorlog. Elizabeth trouwt met de artistieke zoon van haar hoogleraar. Hij is kunstschilder. Ze krijgen twee kinderen; een meisje en een jongen. In Londen verkeert James Welmoed in hogere kringen. Hij houdt zich bezig met de ondersteuning van het verzet in bezet Nederland. Dat doet hij samen met Prins Bernhard. Het is wel duidelijk dat Bernhard zijn fijnste tijd beleeft tijdens de oorlog in Londen. Elizabeth woont inmiddels ook met haar gezin in Engeland, aanvankelijk zonder dat James Welmoed er iets van weet. De man van Elizabeth verdwijnt soms voor dagen van huis en dat doet het huwelijk niet goed. Tijdens zo’n periode waarin haar man afwezig is, ontmoet ze opnieuw James Welmoed. Er volgt een stiekeme affaire. Zogenaamd moet James naar belangrijke vergaderingen zo vertelt hij zijn vrouw Connie, maar tijdens die ‘vergaderingen’ wordt er weinig gezegd maar veel gedaan en de enige aanwezigen zijn Elizabeth en James Welmoed. Uiteindelijk komt Connie er toch achter en gaat er veel kapot.

Weer jaren later is Elizabeth een beroemde schrijfster geworden. Haar zoon zit met een groep medestudenten in het zojuist ontstane postkoloniale tijdperk als gegijzelde vast in Egypte. Weliswaar als hoge ambtenaar maar toch op eigen gezag en als minnaar van Elizabeth gaat James onderhandelen in Caïro met de Egyptische autoriteiten over de vrijlating van haar zoon. Na wat gedreig van Egyptische kant krijgt hij uiteindelijk niet alleen Elizabeths zoon mee maar ook de hele groep. James Welmoed overlijdt na een ongeluk dat hij kreeg tijdens het vrijlatingsproces.

Joost de Vries schrijft lekker. Het boek leest lekker weg. Het speelt zich af in de hogere kringen en doet je af en toe een beetje denken aan de romans van Louis Couperus. Waar de vrouwen in Couperus’ romans doorgaans weinig kansen hebben op ontplooiing, lukt dat bij De Vries wel; Elizabeth ontwikkelt zich tot een beroemd schrijfster. Een goed en vlot geschreven boek, kortom; maar niet mijn favoriet voor de Libris Literatuurprijs 2025.