Ik doe zo mijn best, maar het lukt niet. Het lukt me voor geen meter om de Nederlandse literatuur bij te houden. Elke dag verschijnt er wel een boek dat ik zou willen lezen, maar ik moet keuzes maken. Het lukt me maar matig om het allerbeste te lezen. Boeken waarover consensus bestaat dat het een goed boek is. Die roman van Jeroen Brouwers bijvoorbeeld; nog niet gelezen terwijl hij de ECI-prijs gekregen heeft. Ondertussen is er een nieuwe Van der Heijden uit. Die zal ik eerder lezen dan Jeroen Brouwers. Dan is er nog de verfilming van een nog ongelezen roman van Thomas Rosenboom in de bioscopen gaan draaien en voor ik de film ga zien wil ik de roman gelezen hebben. Sjonge, ik heb een zwaar leven!
Ik kom te weinig aan lezen toe. Misschien moet ik daar wat aan doen. Maar dat betekent dat ik iets anders moet laten. Op dit moment ben ik nog steeds bezig in De Orgelman van Mark Schavers. Zal ik het dichtslaan of niet? Inmiddels is de schilder Feix Nussbaum overleden in Auschwitz. Zijn vrouw Felja Platek ook trouwens; die ging een ietsje sneller dood, las ik. Ik heb gelezen hoe langzamerhand de economische waarde van Nussbaum’s schilderijen toenam en de collectie terecht kwam in Nussbaum’s geboorteplaats Osnabrück. Nu gaat het over zijn schilderijen. De intriges. De slaatjes die geslagen worden. Kortom…over geld.
Waarin ik Felix Nussbaum vind afwijken van andere joodse kunstenaars van die periode is de enorme angst die uit zijn werk spreekt. Niks geen triomf en overgeven aan de dood. Ik moet erg denken aan Charlotte Salomons. Zij werd meer dan twintig jaar geleden ineens een hype. Gelukkig niet helemaal weggeëbd. Dat was ook in de periode dat Etty Hillesum hoog op de bestsellerlijst stond. Beide vrouwen beleefden een soort hoogtepunt op het moment dat ze weggevoerd werden. Ook zij kwamen nooit terug. Ik kan me nog erg goed de tentoonstelling van de schilderijen van Charlotte Salomons herinneren. Die werd destijds in de Waag van Amsterdam gehouden. Ze schilderde haar memoires. De zelfgekozen dood van haar familieleden, haar ongelukkige liefdesleven in het besef dat aan haar leven een snel einde zou komen. Daarna gaf ze zich in triomf over. Frans Weisz verfimde haar geschilderde leven; een film die mij heel sterk is bijgebleven. Echt een mooie film. (Birgit Doll speelde Charlotte. Ik lees net dat deze actrice twee maanden geleden is overleden…)
Diezelfde triomf voelde ik bij Etty Hillesum. Een hyperintelligente vrouw die alle mogelijkheden had om onder te duiken. Dat weigerde ze categorisch. Ze wilde haar droevige lot drinken tot de laatste druppel.
Bij Felix Nussbaum geen triomf. Hij schilderde de cocon waar hij in zat. De cocon die Angst heet. Hij wilde overleven maar wist dat dat niet ging lukken. Die vertwijfeling maakt zijn werk zo verschrikkelijk boeiend.
Ik ga het laatste stukje van de Orgelman overslaan en het boek dichtklappen. Publieke Werken; daar ga ik aan beginnen. Ik moet het boek gelezen hebben voordat de film uit de bioscoop gaat!