Een van de belangrijkste vraagstukken die steeds weer boven water komt is in hoeverre er samenhang is tussen een onrechtvaardige daad door een groep bij elkaar horende mensen in het verleden en de schuld van de mensen die nu tot die groep behoren. Rationeel hebben mensen die nu leven geen schuld aan wat er in het verleden gespeeld heeft, maar emotioneel wel. Neem bijvoorbeeld de zwarte slavenhandel. Zwarte mensen werden voor een prikkie in west Afrika verkocht aan blanke handelaren. Zij vervoerden ze naar Zuid- of Noord-Amerika en daar werden de slaven duur verkocht. Blanke handelaren waren slavenhandelaren en waren fout. Maar zijn blanke mensen die nu leven en geen slaven verhandelen dan ook fout? Hebben die ook schuld? Kleeft er bloed aan hun handen? Nee natuurlijk. Maar dat is vanuit de ratio gedacht. Er wordt anders gevoeld. Neem Gloria Wekker. Zij ziet bloed aan blanke handen; zij ziet schuld. Slavenhandel heeft in haar ogen de blanke geest vervormt. Kan gewoon niet kloppen, maar ze gelooft er heilig in. Ze heeft het met die gedachte tot hoogleraar geschopt.

Ook de Turken zitten met zo’n zelfde vraag. De leiders van een etnische minderheid kozen in de oorlog voor de tegenstanders van de Turken. Voor straf werden alle leden van die etnische minderheid verbannen naar een gebied waar ze geen kwaad aan konden richten, volgens de Turkse overheid. Het gebied waar deze minderheid naartoe geleid werd was woestijn. Dorre, hete woestijn. Er was geen eten en geen drinken. Dat moeten de Turken hebben geweten. Maar de Turken waren onverbiddelijk. Iedereen die protesteerde of probeerde een beter heenkomen te zoeken, werd gedood. Er kwamen in die woestijn meer dan een miljoen mensen om. Dat is schandalig idioot veel. Maar de Turken weigeren om te spreken van een vooropgezet plan om die minderheid massaal te vermoorden. Toch is dat wel zo. Erkennen wat er destijds gebeurde lijkt een bezoedeling van de Turken die nu leven. Dat is niet zo. Er zal nauwelijks nog een mens in leven zijn, die daadwerkelijk schuld draagt voor deze immense tragedie. Turken van nu dragen geen schuld voor de genocide die destijds gepleegd is. Er leven ook geen Armeense slachtoffers meer. Er bestaat wel geschiedenis. In die geschiedenis heeft de overheid van destijds genocide gepleegd. Erken dat. Iedereen. In de geschiedenis worden nou eenmaal verkeerde beslissingen genomen en dat erkennen helpt om in de toekomst betere beslissingen te nemen…hoop ik.

Misschien ben ik bevooroordeeld en zie ik het fout, maar ik ken geen schuldbewustere mensen dan Duitsers. Tenminste bij Duitsers die ik tegenkom zie je het schaamrood naar de kaken stijgen als alleen maar de letter ‘J’ wordt uitgesproken. We werden rondgeleid door het Bauhaus museum in Dessau. Een heerlijke rondleiding door een jonge Duitse enthousiaste vrouw die echt alles over Bauhaus wist. We zaten op een plek waar ze ons de grote ramenwand kon laten zien.  Vanaf die plek hadden we mooi zicht op het stadje Dessau. Stamelend vertelde ze dat inwoners van Dessau schaamte moesten voelen omdat in hun stad Zyklon B geproduceerd werd. Ze schaamde zich zo verschrikkelijk toen ze het vertelde. Maar…wat had zij ermee te maken? Haar ouders waren kinderen toen die stof in Dessau geproduceerd werd.

Onterechte dader- of slachtofferschap…het leidt tot niets. Onderzoek de geschiedenis en leer er desnoods iets van, maar ga niet jeremiëren!