Een roman die zich afspeelt in het Oekraïne van voor de oorlog. Hoewel je misschien in het huidige tijdsgewricht anders zou verwachten, speelt die oorlog geen enkele rol. Jammer genoeg is de oorlog niet de enige ellende die Oekraïne is overkomen. Bij deze roman speelt het afgrijselijke ongeluk met de kerncentrale bij Tsjernobyl een grote rol. De roman laat episodes zien uit het leven van Dani uit het dorp Taranivka tegen de achtergrond van de geschiedenis van de Sovjet-Unie en later Oekraïne. Het dorp ligt ten noorden van Kiev/Kyiv en eigenlijk is er in geen eeuwen iets veranderd in het dorp. De mensen leven hun leven volgens hun tradities. De roman begint in 1971 als Dani zo’n jaar of 10, 12 is, maar het grootste deel speelt zich af in 1994 als de Sovjet-Unie uit elkaar gevallen is en Oekraïne een zelfstandige staat is geworden. Het is niet mijn meest favoriete roman uit de shortlist van de Libris literatuurprijs, maar desalniettemin zeer lezenswaardig. Dit jaar staan er op de shortlist absoluut geen onleesbare romans zoals menig jaar in het verleden wel het geval was. Ik heb deze roman met veel plezier gelezen hoewel ik ook dingen tegenkwam die ik vanuit de tekst niet kon verklaren of gewoon vreemd vond. Niet ‘vreemd’ in de zin van origineel maar meer in de zin van hoe het verhaal zich ontwikkelt.

Na de proloog begint de roman in de begin jaren zeventig als de verteller nog in de lagereschoolleeftijd is. De kinderen krijgen les van een gemene hardvochtige lerares die haar lessen er letterlijk in stampt. Op een dag komt Pavel, een nieuwe jongen in het dorp bij zijn oudtante wonen. Pavel mist een oog en draagt altijd een lapje voor dat missende oog. In de pauzes staat Pavel alleen en hij gedraagt zich heel anders dan alle andere kinderen uit het dorp; Pavel staat tegen de muur geleund, te lezen. Tegen Pavel is de wrede lerares ineens uiterst vriendelijk omdat hij ook alles al lijkt te weten. Pavel sluit vriendschap met Igor en de verteller. Igor is de zoon van de boswachter en heeft als klein kind een schop van een paard tegen zijn hoofd gekregen. Daardoor zit er nu een deuk in zijn hoofd en lijkt hij niet helemaal bij de tijd. Pavel leest verhalen en kan ze heel goed navertellen; voor Igor en Dani gaat er een wereld open. Dan springt de roman naar de begin jaren tachtig. Pavel is in de stad gaan studeren terwijl Igor en Dani in de plaatselijke lampenfabriek werken. Dani is in een slecht huwelijk beland. Huwelijken worden niet gesloten op basis van liefde en je eigen weg zoeken, maar er wordt gekoppeld. Meestal gaat dat goed, maar in het geval van Dani is het een teleurstelling. De lampenfabriek wordt gerund door volkomen corrupte mensen. Maar ook de werknemers zijn corrupt. Men voldoet aan wat gevraagd wordt en dat is dat. Een mooi voorbeeld is dat de overheid quota vaststelt voor de productie, maar dat per ongeluk (?) doet in gewicht; de fabriek moet een bepaald gewicht aan lampen produceren. Om het quotum makkelijker te kunnen halen, storten ze beton in de voet van de lamp. Niemand wil zo’n lamp hebben, maar de fabriek haalt jaar op jaar haar quotum. Corruptie! Dan gebeurt er iets ongelofelijks; een enorme explosie gevolgd door ‘rare’ wolken met een rare geur. Uiteindelijk wordt iedereen opgedragen in het dorp om voor drie dagen een goed heenkomen te zoeken. Maar die drie dag rekken zich tot in het oneindige uit; het dorpje Taranivka ligt midden in de radioactieve zone rondom de ontplofte kerncentrale van Tsjernobyl. Verhuisd naar de stad, komt Pavel door toeval in het universiteitsgebouw. Daar ziet hij Pavel die een anticommunistische toespraak houdt. Als klap op de vuurpijl gooit Pavel een Lenin-beeld kapot. De verteller probeert Pavel te bereiken, maar dat lukt niet.

We komen in het jaar 1994 terecht. De Sovjet-Unie is ten val gekomen en Oekraïne is een soeverein land geworden. Als Dani naar de radio luistert en de zenders afloopt, hoort hij ineens vaag de stem van Pavel. Hij leest een verhaal voor. De zender is erg moeilijk te vinden. Dani besluit Pavel te gaan zoeken. Daavoor moet hij terug naar zijn geboortedorp. Terug naar de besmette omgeving van de ontplofte kerncentrale.

Frank Nellen schrijft boeiend. Ik heb het boek met veel plezier gelezen. Toch ook wel wat twijfel. Zo wordt het verhaal verteld door Dani; een heel gewone jongen uit een klein dorpje ten noorden van Kyiv. Niets bijzonders lijkt Fran Nellen te willen zeggen. Een gemiddeld begaafd iemand die graag meedoet met de rest en die een beetje corruptie ook niet zo erg vindt. Een ‘onzichtbare’ kortom. Maar toch laat de verteller zien dat hij veel meer culturele bagage heeft en zich veel makkelijker in intellectuele kringen begeeft dan zou kunnen voor een eenvoudige werknemer in een lampenfabriek. Ik vind dat ietwat ongeloofwaardig. Een ander probleem is dat Pavel, als Dani hem vindt, ze niet allemaal meer op een rijtje heeft. Toch wordt Pavel’s geschiedenis verteld. Wie vertelt er precies? Is het Dani? Hoe is hij dan aan alle kennis gekomen over wat Pavel is overkomen? Ik vond dat wel een zwakke kant van de roman. Onwillekeurig moest is denken aan Moenen met het ene oog als het over Pavel ging. Heeft de auteur diezelfde associatie gehad en moeten we Pavel zien als een verschijningsvorm van de duivel? Pavel lijkt me geen duivel; hij is de verteller van mooie verhalen. Aan deze roman zitten nog wat niet goed afgewerkte randjes, vind ik.

Op 11 mei is de uitreiking van de Libris literatuurprijs. Op 10 mei laat ik weten wie er volgens mij zou moeten winnen. Ik laat het nog even betijen, denk ik.