Is het een boerenroman waarin ook een moord wordt gepleegd, of is het een roman over een moord die Nederland schokte en is het boerenland slechts het decor? Allebei, denk ik. Het is een boerenroman vanuit het perspectief van de dader van een zeer gewelddadige verkrachting en moord. Geënt op de moord en verkrachting van Marianne Vaatstra in 1999. Een moord die Nederland jaren bezighield en waarvan men op den duur begon te twijfelen of hij ooit opgelost zou worden. In 2012 werd, na een DNA-verwantschapsonderzoek, Jasper S. gearresteerd omdat zijn DNA matchte met het DNA dat op het lichaam van het vermoorde meisje was gevonden. Vrij snel na zijn arrestatie bekende Jasper S. alles. De gebeurtenissen rond deze moord markeren de aanknopingspunten in de roman van Peter Middendorp; de schrijver maakt de tekening van de roman compleet door de punten met elkaar te verbinden en de zo ontstane tekening in te kleuren. Stel dat we niets van de werkelijke moord zouden weten, zou het boek van Peter Middendorp dan nog steeds een mooie roman zijn? Ik denk het wel. Sommige beschrijvingen in de roman zouden ons dan wellicht op een vals spoor hebben gezet terwijl we, doordat we de geschiedenis zo goed kennen, onszelf op het juiste pad van het verhaal houden. De roman ‘Jij ben van mij’ doet me erg denken aan ‘De vrouw die de honden te eten gaf’ van Kristien Hemmerechts. Ook daar een misdaad in de werkelijkheid die de gemeenschap jarenlang in haar greep hield die een invulling krijgt in een verzonnen roman. Ik vond Hemmerechts boek geweldig en ik ben ook erg te spreken over het boek van Peter Middendorp.
De roman is verdeeld in vier delen met titels van de seizoenen maar speelt zich niet af in één jaar. Tille Storkema, veehouder in Friesland, kijkt terug op zijn leven. Zijn eerste herinnering illustreert het harde boerenleven; hij ziet hoe een been van zijn vader door de nieuwe maaidorsmachine wordt opgegeten. Tille Storkema vertelt dat hij altijd in het dorp een uitzondering is geweest waar weinig mensen veel mee te maken wilden hebben. Hij distantieerde zich van de dorpsgemeenschap die zich vreselijk druk maakte over de komst van een AZC. Zelden ging hij naar de plaatselijke disco maar tijdens één van de zeldzame keren dat hij er wel was, ontmoette hij zijn vrouw Ada. Ze trouwen en krijgen een dochter Suze en een zoon Friso. Hij neemt het bedrijf van zijn vader over. De traditie wil dat zijn vader en moeder tot aan hun dood op de boerderij blijven wonen, maar Ada wil dat niet. Tille zou zijn bedrijf wel willen vergroten maar de bank wil dat niet financieren. Seksueel gaat het niet erg lekker tussen Tille en Ada. Regelmatig fietst Tille in een zekere razernij naar een naburige plaats om daar naar de hoeren te gaan. Tijdens zo’n nachtelijke rit ziet hij de vijftienjarige Rosa die terugfiets van de disco. Vanaf dat moment ‘neemt zijn lichaam het over’. Hij verkracht en vermoordt haar op brute wijze. De dood van het meisje heeft een enorme impact op het dorp en op het land. Al snel wordt er gewezen naar de bewoners van het AZC. Twee verdachten uit het opvangcentrum blijken onschuldig. Ondanks dat het onderzoek op dood spoor beland, blijft de zaak in de actualiteit. Ondertussen groeien de kinderen van Tille op en komen ze in de puberteit. Vrouw Ada zet zich ervoor in om een DNA verwantschapsonderzoek te doen om alsnog, na zovele jaren, de moord op Rosa op te kunnen lossen. Uiteindelijk komt dat onderzoek er en wordt Tille opgepakt waarna hij alles bekent.
De roman heeft veel weg van een boerenroman. Er is veel oog voor de natuur en de dagen worden gedicteerd door het vee en de gewassen. Daarbij speelt het weer een grote rol. Veel aandacht voor de weidse landschappen en de problemen die boeren zoal hebben. Tille ziet zichzelf op verschillende manieren als gedoemd. Als kind had hij weinig aansluiting met de andere kinderen en ook als puber was hij een eenling. Zijn ontmoeting met zijn vrouw Ada wordt beschreven als een koe(Ada) die naar de stier(Tille) wordt gebracht. Zonder veel poespas of gesprek gaan ze de disco uit, lopen ze naar een achterafplek, trekt ze haar broek uit en wordt ze geïnsemineerd…tenminste zo voelt het. De ontmoeting met zijn vrouw is eigenlijk het enige waar ik de roman niet helemaal geloofwaardig vind. Het menselijk bedrijf en de liefde kent om elkaar heen draaien, contact zoeken, voorzichtige verkenningen en smalltalk. Zonder dat is het haast niet denkbaar, maar misschien ga ik nu teveel van mezelf uit. Ook de verkrachting en het vermoorden van Rosa vertelt de hoofdpersoon als een mechanisch proces. Dat het meisje gevoelens heeft en bang is of tegenstribbelt wordt in de marge verteld. Zijn lichaam doet het en is schijnbaar onbeheersbaar. Later als hij het verdriet van de vader van Rosa ziet, identificeert hij zich met hem; hoe zou hij het vinden als zijn dochter Suze het slachtoffer zou zijn. Hij verafgood haar; ze is zijn alles. Rond de tijd van zijn arrestatie is Suze een puber geworden en vertelt hij over hun onderdrukte erotische gevoelens; hij kan zijn ogen niet van haar ontluikende lichaam afhouden terwijl zijn liefde oneindig is, Suze verbergt haar lichaam voor hem en zoekt juist afstand. De verhouding tussen Tille en zijn dochter is complex.
Omdat je de geschiedenis van Marianne Vaatstra kent en weet hoe het afloopt, benauwt het boek. Het is al heel vervelend om de verkrachting en de moord op een meisje te zien aankomen maar het tergend langzaam sluiten van het net rond de verteller is mogelijk nog erger. Je gaat haast, met de dader, hopen dat de hele zaak vergeten wordt. Het blijft maar in het nieuws. Het hele dorp blijft er maar over praten. Verschrikkelijk ook dat als je ziet dat mensen van wie je weet dat ze onschuldig zijn, opgepakt worden en dat hij, als de dader, tegen beter weten in meegaat met de verdenkingen tegen een ander. Dat dat allemaal krast en schuurt maakt het boek bijzonder. Ik heb het in één ruk uitgelezen.