De Heilige Rita is de schutspatrones van de hopeloze gevallen. In de roman van Tommy Wieringa wemelt het van de hopeloze gevallen. Zelden een roman gelezen waar de tegenstelling tussen de sfeer van de roman en het leven van de personages zo groot was. Terwijl geen van de personages ook maar iets van een toekomst heeft, is het een roman zonder doem. In een roman die redelijk licht van toon is, heeft het verleden een desastreuze invloed op het heden van de mensen die in de roman ronddwalen. Alleen daarom al is het een meesterlijke roman; tijdens het lezen dringt het maar mondjesmaat tot je door dat niemand een toekomst heeft. Een roman bevolkt door hopelozen. De uit Zuid-Amerika overgekomen priester Teixera biedt samen met de heilige Rita troost aan hopeloze mensen in een vredige wereld in een klein dorp in het oosten van Nederland vlak bij de Duitse grens. Misschien is dat wel de beste samenvatting van de roman De Heilige Rita van Tommy Wieringa.

Het verhaal begint met de ouders van hoofdpersoon Paul. In het verleden landde een gevluchte Sovjetrus in het veld vlakbij het huis van het gezin van de hoofdpersoon. Tegen wil en dank neemt het gezin de Rus op en verzorgd hem. Moeder en de Rus beginnen een verhouding met elkaar en gaan er samen vandoor. Sindsdien is Paul alleen met zijn vader. Voedde de vader Paul eerst in zijn eentje op, in het heden van de roman, verzorgt Paul zijn hulpbehoevende vader. Ze wonen in de ouderlijke boerderij zonder partners. Afentoe gaat Paul over de grens naar het bordeel van zijn jeugdvriend Steggink. Deze jeugdvriend is op het verkeerde pad terecht gekomen. In het bordeel heeft Paul een voorkeur voor een wat oudere dame. Rita. In het eerste hoofdstuk van de roman gaat Paul met zijn vriend Hedwiges naar het bordeel. Ook Hedwiges leeft nog steeds in het ouderlijk huis. Ook hij heeft geen partner. Hij runt het winkeltje dat zijn ouders voor hem al hadden. In het bordeel schept hij tegen Steggink op dat hij miljonair is. Later in de roman gaat dit een cruciale rol spelen.

Hoewel Paul in de boerderij van zijn voorvaderen woont, was de vader van Paul al geen boer meer; hij verdiende zijn geld als leraar. Paul heeft de deel van de boerderij omgebouwd tot een handel in antiek, curiosa. Hij verkoopt vooral veel legerspullen uit de tweede wereldoorlog. Vooral spullen die te maken hebben met de Nazi’s. Sinds ze met de Rus verdween, speelt de moeder van Paul een rol op de achtergrond. Het verlangen naar haar is groot. Sinds ze er vandoor ging heeft Paul haar nooit meer gezien. Paul’s vader heeft een wond aan zijn been die niet geneest. In de apotheek ontmoet Paul oud klasgenoot Ineke. Even lijkt het alsof er een toekomst is voor Paul en Ineke. Ze beginnen wel wat maar verder dan een begin komt het niet. Als Pauls vader opgenomen wordt in het ziekenhuis en Paul dus alleen in de boerderij achter blijft.

Vlak voor de ziekenhuisopname wordt vriend Hedwiges in zijn huis overvallen. Zijn gespaarde kapitaal wordt meegenomen. Paul verdenkt zijn criminele jeugdvriend Steggink van de overval en bazuint dat ook rond. En dan loopt de roman naar zijn hoogtepunt…

Ik lees de laatste tijd veel romans. Opmerkelijk veel goede romans. Deze behoort tot dat rijtje. Het is echt smullen geblazen! Gek genoeg had ik even nodig om het verhaal op te pikken. Dat zou kunnen komen door de hoeveelheid personages. Dat zit ik al snel van: ‘Wie is dat nou weer…’ Als er iets is dat ik tegen heb op deze roman dan is het dat wel, de hoeveelheid mensen die een belangrijke rol spelen in het verhaal. Hoewel al die personages hun eigen rol spelen, is hun leefsituatie nogal gelijk; kind nog kraai.

Een schrijver gebruikt beelden om gemoedstoestanden duidelijk te maken. Wieringa is een meester in het scheppen van zulke beelden. Als hij met oud klasgenootje Ineke kennismaakt en hoort dat ze weduwe is nadat haar man zelfmoord heeft gepleegd (over ‘hopeloze gevallen’ gesproken…), schrijft Wieringa: “Paul keek rond, zijn ziel vloog als een musje tegen het raam”. Een meesterlijk beeld om de schrik van Paul weer te geven. Maar met dit soort beelden zit de roman vol.

De roman is nogal gelaagd en daarom heb ik het idee dat ik een hoop gemist heb. Ik denk dat er wel een student een masterstudie op kan doen. Ik zie overal handvatjes voor verdere bestudering. Ik heb daar geen tijd en waarschijnlijk ook de kunde niet voor. Ik denk dat ik een hoop gezien heb in de roman, maar ook een hoop gemist. Ik lees het boek omdat ik het leuk vind om te lezen, meer niet, en dan neem je het missen van handvatjes voor lief. Tenminste dat doe ik. Heel bijzonder zo’n betrekkelijk lichtvoetige roman over hopeloze gevallen.

‘De Heilige Rita’ staat op de shortlist van de Librisliteratuurprijs 2018. De roman eindigde niet op nummer één. Bij mij staat hij wel heel erg hoog. Of hij nummer één wordt, weet ik nog niet want ik heb nog niet alle romans gelezen, maar ‘De Heilige Rita’ vind ik een absolute aanrader; eerste prijs of niet…