Je vraagt je af in het begin waarom een verhaal van een Nederlandse auteur zich afspeelt in een Kroatisch plaatsje ergens aan de kust. Waarom Kroaten? Het geeft je een beetje een ongemakkelijk gevoel. Maar naarmate het boek vordert wordt alles duidelijk en is Kroatië precies de juiste plek voor de parabel over het menselijk tekort en het menselijk verlangen. Ik heb de roman ‘De Pelikaan’ in één ruk uitgelezen; boeiend van het begin tot het eind ondanks dat je het vage gevoel hebt dat een verhaal over afpersers niet speciaal heel ver weg moet worden gesitueerd; we hebben hier oplichters en chanteurs in overvloed. Maar de keuze voor Kroatië wordt heel erg duidelijk en kan uiteindelijk ook niet anders.

Aan de hand van de pelikanen die elk jaar terugkwamen en bezitnamen van de boulevard in dat kleine onooglijke kustplaatsje in Kroatië illustreert Martin Michael Driessen zijn verhaal. In het begin van de roman zijn het ‘onwaarschijnlijke creaturen, haast messiaans in hun verschijning, die zich een paar maanden lieten voederen eer zij weer naar Afrika terugkeerden’. Ze zijn haast het symbool van voorspoed en geluk. Maar, zoals je wel vermoeden kunt, de situatie aan het eind van de roman is geheel anders als de Balkanoorlog is losgebarsten. Op zee drijft een dikke laag stookolie die de veren van de dieren besmeuren en waaraan ze sterven. Ze sterven samen met alle eendrachtigheid die in het dorp leefde. Daarna volgt een epiloog waarin de situatie zich weer ten goede lijkt te hebben gekeerd.

In het jaar waarin men hoopt dat Dukakis president van Amerika wordt, begint het verhaal van de machinist en oorlogsveteraan en oorlogsheld Josip Tudzman van de plaatselijke water gedreven kabelspoorweg en de postbode Andrej. Josip heeft een zeer slecht huwelijk en een zwakbegaafde dochter. Andrej ontdekt dat Josip een stiekeme verhouding heeft met een vrouw in Zagreb. De postbode chanteert Josip met deze verhouding. Omdat scheiden geen optie is en hij bang is alles te verliezen geeft Josip toe aan de chantage en betaalt hij. Op het moment dat hij de voor hem onbekende chanteur niet meer kan betalen, ontdekt Josip dat de postbode brieven opent en geld steelt. Met die ontdekking wordt Josip de onbekende chanteur van Andrej. De twee mannen chanteren elkaar zonder het van elkaar te weten en het geld wordt heen en weer gegeven. Er ontstaat een nieuw evenwicht.

Ondanks de chantage (waarvan ze beiden niet weten dat de ander hun kwelgeest is) groeien de mannen naar elkaar toe en ontstaat er een vriendschap. Andrej kan uitstekend overweg met de zwakbegaafde dochter van Tudjman.

De spanningen in het land stijgen. Ook in het stadje. De Servisch groenteman wordt weggepest. In de grote steden begint de oorlog. Het Servische leger tegen de Kroatische politiemacht die in snel tempo omgevormd wordt tot een leger. De schrijver maakt haast voelbaar hoe de oorlog zich als een olievlek verspreid. Kroatie wordt onafhankelijk verklaard en daarmee verliezen beide mannen hun baan. Postbode Andrej is de tot grote woede van Tudzman, net aangestelde machinist van de kabelspoorbaan als de oorlog het stadje bereikt en de granaten van het Servische leger links en rechts inslaan. De mensen proberen met behulp van de kabelspoorbaan te ontkomen aan het geweld. Maar één van de granaten raakt het rijtuig. Andrej komt om, net als de vrouw van Josip.

Na de oorlog vinden we Josip terug. Hij heeft een naoorlogs evenwicht gevonden en leeft samen met de vrouw waarmee hij eerst slecht een verhouding had. Het evenwicht is weergekeerd.

‘De Pelikaan’ is een heerlijke roman die ik iedereen van harte aanbeveel. Na het lezen houdt de roman je nog een tijd bezig. Een roman over alle aspecten van het menselijk bestaan. De personen zijn fraai getekend. Neem bijvoorbeeld de antisemiet Schmitz. Je ziet hem haast zitten in het dorpscafé en onzin uitkramen over joden.

Deze roman werd genomineerd voor de Libris literatuurprijs. Een roman die het waardig is om op vele lijstjes te staan. Vooralsnog een roman die in mijn ogen hoog zou moeten eindigen.