(Geschreven op 2 mei 2016 in Madrid)

Het is alweer een tijdje geleden dat ik dit boek uitlas, maar de roman is zeker de moeite waard. Ook Joke van Leeuwens vorige, veel bekroonde en bejubelde roman ‘Feest van het begin’, heb ik gelezen en ook die roman heeft enorme indruk op mij gemaakt. Speelde haar vorige roman zich af ten tijde van de Franse revolutie in Frankrijk, De Onervarenen speelt zich, voor het grootste deel, af in een niet nader omschreven tropisch land zo rond de helft van de achttiende eeuw. Een sterk ondergangsgevoel maakt zich tijdens het lezen van je meester. Alles gaat dood, alles gaat kapot…

Joke van Leeuwen is ook kinderboekenschrijfster. Dat merk je als je haar roman leest. Dat is zeker niet negatief! Haar taal is helder en eerlijk. Kinderen zouden het boek ook kunnen lezen als het een kinderboek was, maar dat is het absoluut niet. Het speelt zich af in de volwassen wereld met volwassen problemen. Al met al is het een licht geschreven, zwaar verhaal.

Een vrouw van hogere komaf krijgt een dochter zonder dat ze met de vader getrouwd is. Ze wordt verstoten uit haar milieu. Met haar thuisweverijtje weet ze haar hoofd boven water te houden. De sfeer ademt benauwd in gereformeerde kringen. In een Nederlandse stad. Een vrouw die zich niet laat kisten door haar omklemmende omgeving. Met haar opgroeiende dochter in een door mannen gedomineerde wereld. Daar ontworstelt ze zich aan. Tot het mis gaat. Moeder wordt opgesloten in een psychiatrisch kliniek. Men laat haar puberdochter alleen achter.

Puberdochter en verteller, Odille, ontmoet Koben op een dansavond op het moment dat ze alleen op de wereld staat. Hij neemt haar in huis. Koben is keuter-, pachtboer. Na wat onhandige toenaderingspogingen, gaan ze uiteindelijk verder als stel. Ze trouwen ook min of meer. Als de oogst mislukt, worden ze van hun land gezet omdat ze de pacht niet meer kunnen betalen. Ze schrijven zich in als pionier voor een nieuwe overzeese kolonie.

Moeder is juist weer vrijgelaten en besluit met dochter en schoonzoon mee te gaan. Moeder wordt, met haar psychiatrische verleden, besmet verklaard, en wordt gedoogd maar niet opgenomen in de groep. Zij zal nooit onderdeel van de groep worden waarmee de plantage in de nieuwe kolonie wordt bewerkt. Zij blijft de buitenstaander buiten de kolonie en Odille de buitenstaander in de kolonie.

Erg mooi vind ik hoe Joke van Leeuwen laat zien dat de twee vrouwen intellectueel de mannen de baas zijn maar dat de mannen desalniettemin de leiding nemen. Je ziet dat dingen misgaan. Odille weet dat en moeder ook, maar toch kan ze er niets aan veranderen omdat de mannen dat zo willen of hebben besloten. Joke van Leeuwen is in staat om inzicht te geven in de gedachtewereld van een slimme vrouw omringd door minder slimme mannen die de leiding over haar nemen. De kunst is dan om niet te vervallen in anachronismen. Niet te vervallen in feministische verongelijktheid. De vrouw aanvaardt dit gezag en wij , als lezer, hebben geen keus. Konden we (in dit geval) maar de vrouwen de baas maken!

Binnen de gemeenschap van kolonialen grijpt Koben de macht. Die macht baseert hij voor een groot deel op een nieuw bedachte vroomheid. Dat de kolonialen sterven als ratten komt doordat men niet hard genoeg zijn best doet om vroom genoeg te zijn. Moeder, die niet afhankelijk is van de mannen omdat ze geen plaats in de kolonie krijgt, gaat het stukken beter af. Met de verkoop van haar geweefde stoffen weet ze een zekere welstand te bereiken. Ook heeft ze zo snel mogelijk de taal geleerd. Koben daarentegen vindt de eigen taal en cultuur datgene is waar je je aan vast moet houden.

De onervarenen is echt een fantastische roman. Hij staat nu op de shortlist voor de Libris literatuurprijs en ik hoop dat hij de prijs gaat winnen. De meeste andere boeken ken ik nog niet, dus helemaal eerlijk is dat niet.