Gezien op 3 september 2022 in de Amsterdamse Stadsschouwburg.

Eén van de gasten van het programma Zomergasten van een aantal jaren geleden, vond ‘Slachthuis vijf’ van Kurt Vonnegut het beste anti-oorlogsboek dat ooit was geschreven. Welke gast in welk jaar het precies was, weet ik niet meer, maar die opmerking maakte zo’n indruk op me dat ik het boek meteen kocht. Ik weet nog dat ik het boek in één keer uitgelezen heb en diep onder de indruk was. Als je me nu vraagt waar het boek over gaat, kan ik me er nauwelijks iets van herinneren. Ik herinner me vaak dat ik het boek gelezen heb en dat het over het bombardement in februari 1945 op Dresden gaat, maar verder niets. Met dat bombardement was ik dit jaar natuurlijk al bezig geweest toen ik de stad bezocht. Voor februari 1945 moet de stad nog mooier zijn geweest dan dat hij nu is. De barokke gebouwen staan er alsof ze er altijd gestaan hebben. Maar dat is dus niet zo; steen voor steen is de stad gereconstrueerd. Dat bombardement heeft absoluut plaatsgevonden en mag gerust gerekend worden tot één van de oorlogsmisdaden in die onafzienbare reeks die tijden de tweede wereldoorlog zijn gepleegd. Voor deze oorlogsmisdaad mag wat mij betreft het Neurenbergproces heropend worden. Van dat boek van Vonnegut herinnerde ik me dus niets. Dat heeft ook een voordeel, want ik kon het toneelstuk dat naar aanleiding van de roman gemaakt is als een onbeschreven blad bekijken met als enige kennis: Krijgsgevangen genomen soldaat, zit gevangen in het abattoir, bombardement op Dresden.

Als onze culturele seizoen opener ‘Slachthuis vijf’ van het Rotterdams Toneel maatgevend is voor het komende seizoen, dan staat ons nog heel veel moois te wachten! Toen wij gisteren de Amsterdamse Stadsschouwburg (heet tegenwoordig helaas ITA) verlieten, waren we diep onder de indruk. Ook waren we wel wat van de kaart door alle hallucinerende beelden die we voorgeschoteld hadden gekregen. En overdonderd door het fantastische spel van Bram Suijker. Ik had nog nooit van de man gehoord…hoe kan dat, heb ik onder een steen geleefd, dan? De man speelde de sterren van de hemel. Hannah Hoekstra – toch even winnaar van grote toneelprijzen – en Jip van den Dool waren niet meer dan aangevers voor Bram Suijker.

Tijdens de eerste scene zien we de hoofdpersoon uit de hemel neerdalen. Hij vertelt dat er geen tijdsverloop is; dat alles tegelijkertijd plaatsvindt maar dat wij de gebeurtenissen in een volgorde zetten. Er zitten, volgens de hoofdpersoon, aan gebeurtenissen geen begin, geen midden, geen eind, geen moraal, geen spanning, geen moraal, geen oorzaak en geen gevolg. Het enige dat je over een gebeurtenis kunt zeggen is: ‘Zo gaat dat’. Terwijl de gebeurtenissen in het leven van de hoofdpersoon in schijnbaar willekeurige volgorde voorbijschieten, horen we hem het zinnetje ‘Zo gaat dat’ eindeloos zeggen. Dan is hij weer net verliefd op zijn vrouw, het volgende moment is hij samen met zoon en dochter terwijl zijn vrouw overleden is, dan is hij weer ontvoerd door Aliens en wordt hij samen met een filmster tentoongesteld, dan vertelt hij weer hoe hij krijgsgevangene wordt gemaakt in de oorlog en hoe de reis was van het front naar Dresden. Hij popt op naast zijn zoon in Vietnam die toch weer niet zijn zoon blijkt te zijn. Eigenlijk zien we op het toneel één grote hallucinatie die uiteindelijk culmineert in de doffe dreunen van het bombardement van Dresden. Geheel toevallig zit de hoofdpersoon in de schuilkelder onder slachthuis vijf waar hij gevangen wordt gehouden en waar hij gedwongen moet werken. Die schuilkelder blijkt veilig.

Hoe krijg je zoveel hallucinerend geweld geloofwaardig op het toneel en hoe laat je een onmogelijke lange monoloog met af en toe een kleine toevoeging door een ander, niet heel erg saai worden? Door de toeschouwer visueel bezig te houden en door geweldig spel van acteurs! Met schijnbaar eenvoudige middelen wordt een hallucinerend toneelbeeld geschapen dat je vanaf het begin in haar greep houdt. Zelden heb ik de rookmachine zo functioneel perfect gebruikt zien worden. Dat lijkt misschien het noemen niet waard, maar toch. Wat echt heel erg indrukwekkend was, was een gigantische opblaasbaby die langzaam van een prop verandert in een baby en daarna weer langzaam leegloopt.

Wij hebben een fantastische avond gehad! Een absolute aanrader! Ik hoop Bram Suijker nog vaak te zien!