Gezien op 2 juni 2022 in de Stopera van Amsterdam

Eén van de zangers vertelt dat hij zich zo lekker kan aftrekken bij het geluid van het vrouwenkoor. Een andere zanger laat het publiek weten dat zijn vrouw wil dat hij al seksend geile woorden tegen haar zegt met een lage stem terwijl hij een tenor is en dus helemaal geen lage stem heeft… Waarom moet het publiek van de Nationale Opera deze (verzonnen?) ontboezemingen aanhoren? Is dat omdat het nou eenmaal in het libretto van Der Freischütz staat? Welnee, dat libretto van de opera vond Kirill Serebrennikov helemaal niets. Tijdens de ouverture loopt de regisseur door het libretto heen om te laten zien dat hij er niet veel waardering voor heeft. De regisseur moet gedacht hebben: Die muziek houden we, maar dat verhaal kan me gestolen worden. Aldus vertelt Serebrennikov zijn eigen verhaal terwijl van de opera slechts de muziek rest. Dat de arias’s en het vertelde verhaal daardoor weinig verband meer met elkaar hebben, zal Serebrennikov worst zijn geweest. Wat dan overblijft is een opera die bol staat van de pretenties, maar uiteindelijk weinig klaar maakt. Hoewel de regisseur ook nog een poging doet de opera muzikaal te vermoorden, lukt hem dat niet. De muziek werd zonder meer fantastisch uitgevoerd met een groots operakoor, sublieme solisten en een heerlijk Concertgebouworkest!

Het valt me soms wel eens op dat er een verband bestaat tussen de pretenties van een operagezelschap en de egotrippende regisseurs die ze in de hand nemen. Zo heb ik bij de Hamburgse opera – ook niet de eerste de beste, dus – een Parsifal gezien waarbij de zangers karateachtige bewegingen in witte jurken moesten maken; heel trendy misschien maar ook verschrikkelijk saai. Bij de Nationale opera heb ik een Salomé gezien waar de honden geen brood van lusten. Pretenties maken meer kapot dan je lief is…

Gisteren, 3 juni, publiceerde De Volkskrant een interview met Serebrennikov en zijn regie van Der Freischutz. En inderdaad – wat ik al dacht – hij kon niets met die lange lappen tekst die tussen de muzikale nummers van de opera het verhaal aan elkaar moeten rijgen en dus heeft hij die teksten maar door zijn eigen teksten vervangen. En…zeker geen Duitse teksten en al helemaal geen Nederlandse teksten. Hij ging voor Engels/Amerikaanse teksten. Ik weet wel dat velen het niet met mij eens zijn, maar hij koos zelfs voor een nieuwe hoofdpersoon; een in het rood geklede Amerikaanse hippie. Hij verwoordt de zielenroerselen van de regisseur…nou ja zieleroerselen…’iets’ van de regisseur. Ik blijf erbij dat een regisseur ten dienste staat van het stuk dat hij op de planken brengt. Een regisseur moet interpreteren en daarin kan hij prima zijn mening kwijt. Als je daarentegen je reet afveegt met het werk dat je regisseert en je er helemaal je eigen ding van maakt, dan schiet je je doel en je mandaat voorbij. Als het je als regisseur niet lukt om zo’n verhaal uit het verleden, vol duiveltjes en jachtpartijen, voor een eenentwintigste-eeuws publiek aannemelijk te maken, dan moet je gewoon je handen ervan afhouden. Men huurt mij ook niet in; ik kan er niets van, want het is mijn vak niet. Laat de Nationale Opera een regisseur kiezen die wel zijn vak verstaat. Kortom, over de enscenering was ik niet te spreken.

Als het je lukt om de muziek van al het gedoe los te weken, dan viel er ook nog heel veel te genieten. Maar zelfs in de muziek vond Serebrennikov dat hij kon ingrijpen en aldus liet hij ook een jazzcombo wat muziek opvoeren. Zo speelde ze wat muziek van Tom Waits die in zijn ‘The black rider’ zo’n beetje hetzelfde verhaal op muziek zette als Der Freischütz. Alsof dat thema zo uniek is! Meneer Serebrennikov: Dat thema hebben natuurlijk honderden schrijvers en componisten verder uitgewerkt. Een hint: Goethe’s Faust…helemaal hetzelfde thema. Moderner? Wat dacht je van Darth Vader in Star Wars?

Laat ik maar stoppen; de fantastische muziek gespeeld door het Concertgebouworkest en gezongen door fantastische solisten en een operakoor dat er absoluut mag wezen werd grotendeels teniet gedaan door een rare egotripperige enscenering. Alle respect voor gevluchte Russen…maar dit leek nergens naar. De scheppend kunstenaar van Der Freischütz is Carl Maria von Weber en niet Serebrennikov.