Gezien op 16 oktober in het Theater van Osnabrück.
Hier in Osnabrück loop ik tegen een dilemma aan. Een dilemma over het Nederlandse cultuurbeleid. Waarom Osnabrück en waarom cultuurbeleid in Nederland? We gingen gisteren naar de Osnabrückse opera. Don Carlo. Een opera die ruim drie uur duurt, een groot orkest nodig heeft, een enorm koor en een vijftiental solisten. Dat even afgezien van regisseurs, dirigenten, decorbouwers, kaartjesverkopers enzovoort. De kaartjes kostte ons 55 euro per persoon en dat waren de allerduurste kaartjes die we konden krijgen. De zaal was redelijk gevuld, ergo, we hebben op kosten van de Duitse belastingbetaler een leuke avond gehad in Osnabrück. Elke provincieplaats heeft hier in Duitsland haar eigen operahuis en overal zijn de toegangskaarten niet onbetaalbaar. Duitsland is wat zuiniger op haar culturele sector dan Nederland, want in datzelfde Osnabrückse theater wordt ook op professioneel niveau toneel gebracht door de plaatselijke toneelgroep en professionele concerten gegeven door het plaatselijke professionele (opera)orkest en ballet opgevoerd door een professionele troupe. In Nederland is de koek die aan cultuur wordt uitgegeven erg klein. Moet Nederland meer het Duitse voorbeeld volgen en veel scheutiger zijn met cultuuruitgaven? Zie daar het dilemma! Cultuur is voor iedereen, maar aan de andere kant maakt er maar een heel select publiek gebruik van. Vaak het publiek dat eigenlijk de dure kaartjes best betalen kan. Aan de andere kant…nou ja, een dilemma dus.
Viel er te genieten van die zwaar gesubsidieerde Don Carlo in het theater van Osnabrück? Jazeker! Al met al was het een leuke voorstelling. Ik moet toegeven dat de bedoelingen van de regisseur me niet altijd even duidelijk werd, en wat betreft de fraaie muziek had ik misschien wat andere keuzes gemaakt, maar over het algemeen heb ik een leuke middag gehad. In het programmaboekje zie je wel wat Duits chauvinisme doorschemeren. Misschien ook wel terecht want Verdi nam een toneelstuk van Schiller als uitgangspunt en zowel in Verdi’s opera als in het toneelstuk van Schiller gaat het over het streven naar vrijheid ten opzichte van de tirannie. In deze opera wordt Filips II opgevoerd als de tiran, maar die wordt door de grootinquisiteur tot tirannieke hoogte opgezweept. Daartegenover staat zoon Don Carlo die het voor de naar vrijheid strevende Vlamingen(!) opneemt. Daartussendoor speelt ook nog eens de liefde. Elisabeth van Valois was als kind beloofd aan Don Carlo, maar daar kwam zijn vader Filips en ging er met het jonge blaadje vandoor. Elisabetta had daar zelf uiteraard geen stem in, want haar liefde voor Carlo bleef ongebroken overeind. En Carlo…die was kennelijk al op jonge leeftijd helemaal hoteldebotel op de jonge Française.
Filips II (Erik Rousi) was uitermate goed gecast; een enorme kerel die makkelijk de trekken van een tiran kreeg. Dat liet hem ook heel mooi instorten want dat doen tirannen nu eenmaal (dus: pas op Poetin!). De rol van Don Carlo werd gezongen door een absolute heldentenor. Helaas was voor hem de zaal wat te klein; de man had te veel volume. Met gemak zong hij het volledig koor en orkest naar huis. Dat lijkt misschien mooi, maar dat is het niet omdat het in muziek om harmonie gaat, en die was met deze tenor niet of nauwelijks te vinden. Dat mooie duet van de twee vrienden die vertellen hoe ze samen voor de vrijheid zullen strijden, werd een solo voor Don Carlo en een playbackende Rodrigo; Don Carlo (James Edgar Knight) had zoveel volume dat Rodrigo(Dmitry Lavrov) niet meer te horen was. Mijn buurvrouw op leeftijd, drukte ook voortdurend haar oren dicht als Don Carlo aanzette… Jammer van dat mooie duet. Ook gelukkig misschien, want dat duet heeft de neiging om zich in je oren en hoofd te nestelen en probeer het er dan nog maar eens uit te krijgen! Elisabetta (Susann Vent-Wunderlich) was misschien ietsje te oud om nog geloofwaardig over te komen als jong blaadje; maar dat heb je nou eenmaal met opera; ze zong haar partij prima.
Ik geloof niet dat ik ooit iets over de belichting heb gezegd, maar nu dus dan maar voor het eerst: Die was soms heel raar. Het toneel werd vaak keihard van onderen uitgelicht. Gevolg waren grote, dubbele slagschaduwen tegen de achterwand. Dat kan misschien soms functioneel zijn, maar dat kon ik er nu niet in ontdekken. Het zag er gewoon vreemd uit.
Het koor juicht tiran Filips II toe. De regisseur geeft de koorleden het uiterlijk van extreemrechts. Veel rechtse kretologie. ‘Eigen volk eerst’ van dat soort dingen. De regisseur had even moeten komen kijken wat voor kreten sommige boeren op hun trekkers schreven. Daar vielen de leuzen van het operakoor bij in het niet. Maar ook de bisonman zien we en daarmee ook weer wat verwarring bij me; Trump was wel ondemocratisch en lapte alle regels aan zijn laars, maar hij ontpopte zich nog niet als dictator zoals Filips II was. Het blijft ook moeilijk; niet alle slechts van rechts kan je over een kam scheren.