De treurnis over alle cultuur die verboden was de afgelopen maanden is in mijn botten gaan zitten. Het enige wat nog mocht was datgene wat je thuis kunt doen. Qua cultuur is dat niet veel als het streamen en het Zoomen je neus uit komt. Ja, boeken lezen. Dat heb ik dan ook veel gedaan. Nog nooit was ik zoveel eerder klaar met het lezen van de shortlist voor de Librisliteratuurprijs, als dit jaar. Dan te bedenken dat ik bij het bekend worden van de korte lijst, pas één boek gelezen had en ik er nog vijf te gaan had. Als lezen je enige culturele vertier is, dan moet dat wel lukken.  Zelfs het Rijks was dus maanden gesloten, maar sinds kort mogen we weer. Omdat ik vroegboeker ben (zo graag wilde ik) had de boekingsapp nog geen rekening gehouden met het feit dat alles een weekje eerder open mocht en had ik pas voor gisteren een kaartje. Daar aangekomen bleek dat ik het vinkje voor de grote slavernijtentoonstelling gemist had bij het boeken en kon ik daar dus niet naar binnen. Wel mocht ik naar de rest van het museum en dat was toch ook erg fijn.

Op de eregalerij bleek dat het woke-virus had toegeslagen in het museum. Bij verschillende schilderijen waren extra bordjes gehangen om te vertellen over het verband tussen het schilderij en slavernij. Behoorlijk inadequaat moet ik zeggen. Het ontsierde de getoonde kunst nogal. Neem bijvoorbeeld één van de mooiste stillevens uit de zeventiende eeuw: Stilleven met kalkoenpastei. Het woke bijgevoegde bordje vertelt ons dat de specerijen in de pastei door geweld en slavernij waren verkregen. De kruidnagel zou van Ambon komen en de nootmuskaat van de Banda-eilanden. Het zal allemaal wel. Terug naar het schilderij. Waar ligt de kruidnagel? Geen kruidnagel te bekennen op het schilderij. Goed, dan de nootmuskaat. Het hele schilderij afgezocht, maar geen nootmuskaat te ontdekken. Laat me dan in ieder geval het foelieblad zien dat men van de nootmuskaat moest verwijderen…ook in geen velden of wegen te bekennen op het schilderij. Zijn er dan helemaal geen exotische specerijen te ontdekken op het schilderij? Ja, maar daar lees ik dan weer helemaal niets over. Peper ligt er, gemalen peper. Waar komt dat dan vandaan? Een link leggen met moderne slavernij? Daar doet het woke deel van het museum niet aan. Eén van de schrijnendste vormen van moderne slavernij vindt plaats in de huidige  citrusvruchtenpluk in Zuid-Europa. Daar had je met die prachtig geschilderde citroen naar kunnen verwijzen.

Het volgende irritante bordje dat ik tegenkwam vertelt ons iets over slavernij en Michiel de Ruyter bij diens portret. Onze zeeheld zou zich ingezet hebben voor het vrijkopen van blanke slaven in Noord-Afrika. Vervolgens veroverde hij de kust van West Afrika op Engeland zodat onze republiek een ‘doorstart’ kon maken in de slavenhandel. De conservators concluderen: “Blijkbaar accepteerde De Ruyter slavernij zolang het niet om witte christenen ging.” Kan je die conclusie trekken? Nou, ik denk van niet. Ik denk dat De Ruyter slavernij beschouwde als een gegeven maar dat hij voor Europese slaven – vaak gevangengenomen bemanning van VOC schepen – een extra verantwoordelijkheid voelde. Een dergelijke verantwoordelijkheid werd trouwens in Afrika nergens gevoeld, zoals we weten. De Ghanese ashanti verkochten gerust hun buren; ik geloof niet dat ze daarvoor ooit ter verantwoording geroepen zijn of zich er ooit voor verantwoordelijk hebben gevoeld. Maar dat is een jij-bak waar je je verre van moet houden…

Op deze kleine ontsieringen na, was het heerlijk toeven in het Rijks. Ik heb, zoals al vaker in het verleden, lang staan kijken naar het laat-middeleeuwse schilderij: Boerenkermis met een opvoering van de klucht ‘Een cluyte van Plaeyerwater’ van Peeter Baltens. Er valt zoveel op te zien en gelukkig is er niets op het schilderij dat je ook maar enigszins in verband kunt brengen met slavernij…hoewel…horigen, lijfeigenen, is dat niet ook slavernij? Laten we zeggen dat je woke slavernij hebt (de witte mens is dader, de gekleurde mens is slachtoffer) en niet-woke slavernij (de gekleurde mens is dader en slachtoffer of…de witte mens is dader en slachtoffer of de witte mens is slachtoffer en de gekleurde mens is dader). En nou hou ik op over slavernij!