Het is vreemd hoe, bij het lezen van een roman, je eigen fantasie soms met een aantal gegevens aan de haal gaat. Je associeert en fantaseert. De betekenis voor de lezer ontstaat en die hoeft niet perse door de schrijver zo geschreven te zijn. De fantasie van de lezer gaat verder dan wat er staat. De lezer denkt dwarsverbanden te zien die er eigenlijk niet zijn, maar die uiteindelijk wel een juiste interpretatie geven. In de roman ‘Mijn lieve gunsteling’ van Marieke Lucas Rijneveld, wordt voorgelezen uit een roman van Gerard Reve. Een scene waarin de hoofdpersoon met zijn minnaar in bed ligt en hem allerhande erotische avonturen – zondes – opbiecht. Een zeer herkenbare scene in het oeuvre van Gerard Reve. Een stukje verder in de roman van Rijneveld wordt verteld dat de hoofdpersoon zich wat betreft de liefde in zijn pubertijd een circusjongen voelde met hoogtevrees. In mijn brein hadden ‘Gerard Reve’ en ‘Circusjongen’ zich ogenblikkelijk aaneen gesmeed en was ik er zeker van dat de hoofdpersoon in Rijnevelds roman uit ‘Een circusjongen’ van Gerard Reve voorlas. Dat leek mij ook best logisch want de scene die me uit die roman van Reve het meest is bijgebleven is, is een brute verkrachting van een pubermeisje achter in de auto. Terwijl hij haar misbruikte, fantaseerde hij dat ‘zij’ eigenlijk een ‘hij’ was. In mijn brein was er een niet bestaand, maar zeker wel helemaal op zijn plaats, dwarsverband ontstaan tussen de roman van Reve en Rijneveld. Maar het bleek een ontspoorde gedachtenkronkel van mij als lezer; er werd voorgelezen uit ‘Lieve Jongens’. Maar dat wil niet zeggen dat mijn gedachtenkronkel fout was want het illustreerde de inhoud van Rijneveld d’r roman juist. Het verkrachte meisje in Reve’s roman komt – in een andere vorm – terug bij Marieke Lucas Rijneveld: De veertien jarige gunsteling zit tussen kind en volwassenheid in, zoekt naar haar gender en wordt zonder meer misbruikt.
Ik moet zeggen dat ik een bofkont ben want ik heb deze roman gelezen. Als je de laatste bladzijde omslaat, ben je rijker dan toen je aan de roman begon. Superieur geschreven. Compleet vernieuwend in zoveel aspecten. Eigenlijk heb ik er geen woorden voor. Terecht kreeg ze de internationale Booker Price, maar wat heeft dat dan voor betekenis voor deze nieuwe roman die zoveel vernieuwender is? Wat voor prijzen staan haar nog te wachten? Marieke Rijneveld vertelde dat ze blij was dat haar tweede roman af was toen ze de prijs kreeg die haar ook internationaal op de kaart zette. Kan ik me voorstellen! Wat doet zoveel aandacht met haar en d’r talent? Ik hoop dat het haar lukt om ermee om te gaan en ons nog meer van dit soort fantastische romans te schenken. In de roman vertelt ze via de hoofdpersoon wat ze verwacht van alle aandacht die ze krijgt als ze beroemd is. Het betekent: “…dat je alleen in de duisternis groeide, dat je vaak naar het licht verlangde, naar de schijnwerpers, maar je wist ook dat het je zou verblinden, dat de roem die je zou vinden alleen maar zou groeien door je in te graven…”
Mijn lieve gunsteling is een monoloog interieur van een veearts die het verhaal vertelt van zijn vurige liefde voor een veertienjarige boerendochter. Die monoloog interieur wordt zo dicht bij het meisje gevoerd dat je vaak meer het gevoel krijgt dat het verhaal een inkijkje geeft in het gevoelsleven van het meisje. Er is net voldoende afstand om zijn verhaal van het hare te onderscheiden, maar feitelijk is zij de hoofdpersoon. De roman kent hoofdstukken maar geen alinea’s. Binnen de hoofdstukken een enkele punt, maar niet veel. In een fantastische taal meander je langs lange poëtische zinnen met prachtige metaforen door de gedachten en gebeurtenissen van een gemankeerde veearts en zijn obsessie voor een jong meisje. Ondanks de lengte van de zinnen en ondanks het ontbreken van alinea’s, blijft alles goed te volgen en boeit het. Het houdt je haast gekluisterd aan alles wat er verteld wordt.
De mond- en klauwzeer epidemie van jaren geleden is nog altijd actueel bij de veearts. De ellende die het gaf en de eenzaamheid. Hij ziet steeds het gezicht voor zich van een getroffen veehouder die zich opgehangen heeft. Het beeld achtervolgt hem. Hij was degene die de veehouders het slechte nieuws moest brengen en die altijd aanwezig was als het vee geruimd werd. Verder lijkt hij niet losgekomen van zijn misbruikende moeder. De roman speelt zich af in het gereformeerde milieu. Dat maakt het seksueel misbruik op de een of andere manier indrukwekkender. “…maar ze bedacht zich niet en met gespreide benen ging ze op de bedrand zitten en gebood mij op mijn blote knieën als een hondje voor haar te knielen…” en een stukje verder: “…en toen zei ze met een hese stem die ik niet van haar kende: Je mag pas stoppen als God weer in je is.” Hij wordt op zijn veertiende misbruikt door zijn moeder en dat zou er de oorzaak van zijn dat hij daar in zijn ontwikkeling gestopt is en vooral valt voor meisjes van diezelfde leeftijd. De veearts is getrouwd met Camillia die lerares is op de school van de gunsteling.
Het meisje woont met broer en vader op een melkveehouderij. Er is een verlorene en een verlatenen. De verlorene is iemand (broer) die bij een verkeersongeluk om het leven is gekomen en de verlatene is de moeder die ‘vertrok’ nadat ze hoorde van de verlorene. Dit drama zou zich in 1993 hebben afgespeeld terwijl het meisje zelf in 1991 geboren is. De verlatene zou in Stavanger in Noorwegen wonen. Het meisje houdt gesprekken met Freud en Hitler en ze weet zeker dat zij één van de vliegtuigen was die zich in de Twintorens op 11-9-2001 boorde. Ze vraagt zich af waarom ze geen piemel heeft en ontwikkelt een sterk verlangen naar een ‘jongens gewei’.
Laat ik het hier maar bij laten. Over deze roman zullen vast nog vele studenten Nederlands afstuderen en er zullen vast nog vele masterscripties over worden geschreven. Bijzonder! Een heel erg bijzondere roman die je niet zomaar loslaat!