Wij komen niet vaak in het Singermuseum in Laren. Onterecht, denk ik, want het is een leuk museum. Toen we er waren, vielen we met de neus in de boter; Er was een tentoonstelling van werken afkomstig uit het Paleis voor Schone Kunsten in Gent. Schilders waar ik nog niet zoveel van gehoord heb maar die wel heerlijke doeken hebben gemaakt, hingen er. En schilders die ik al wel kende. En van James Ensor een van zijn meesterwerken; Oude Dame met Maskers.

Op het moment dat wij in het museum rondliepen, had een kunstverzamelaar net haar verzameling expressionisten overgedaan aan het museum. Dat werd gefilmd. De kunstverzamelaar liep samen met de directeur door het museum terwijl een camera hen volgde. Wij probeerden uit alle macht buiten beeld te blijven, maar dat bleek achteraf mislukt. ’s Avonds zagen we tijdens het journaal een item over dit onderwerp en waren we getuige van ons eerste televisie optreden. Weliswaar onze ruggen, maar toch…

Eén van de dingen die me aantrok in dit schilderij was dat het Singermuseum suggereerde dat voor de oude dame wellicht Neel Doff model had gestaan. Neel Doff stond veel model voor schilders en ze bivakkeerde in de omgeving van de kunstenaar. Zelfs in de periode dat hij dit schilderij maakte was Neel Doff in zijn buurt. Maar ze kan het gewoon niet zijn. Ik begrijp niet hoe het Singermuseum dit kon suggeren want je hoeft alleen maar geboortejaar en het ontstaansjaar van dit schilderij met elkaar te vergelijken. Neel Doff was op het moment dat Ensor dit schilderde geen oude dame maar een vrouw van 31. Misschien de moeder van Neel Doff? Maar…maakt niet uit, ook als het niet Neel Doff is, dan blijft het een fantastisch schilderij.

Wat ik begreep uit de literatuur was dat James Ensor is gekomen en gegaan als een komeet. De stijl waarmee hij zoveel succes behaalde, en waarvan dit schilderij een voorbeeld is, heeft hij maar in een korte periode gevoerd. Voor die periode waren zijn schilderijen niet zoveel, maar daarna ook niet meer. Lijkt me erg tragisch. Aan de andere kant…in die ene periode heeft hij wel iets gedaan waar velen nog over spreken. Ook zo verschrikkelijk herkenbaar. Zijn schilderijen stralen de kleur roze uit en hebben een hoog viltstift gehalte. Slaat misschien nergens op, maar zo voel en zie ik het. Viltstiften waren net in de mode gekomen om mee te tekenen, toen ik kind was. Die dingen raakten altijd leeg of verdroogd op het verkeerde moment. Daardoor kwamen de kleuren nooit zo goed door die je gebruikte. Dat fenomeen herken ik een beetje in de schilderijen van Ensor; net of de kleuren niet goed doorkomen. Maar daardoor zijn ze zo verschrikkelijk herkenbaar als de schilderijen van Ensor.

Wat mij in dit schilderij erg aanspreekt is het gezicht van de oude dame. Dat ziet er behoorlijk realistisch uit. Daaromheen de maskers. Zijn het haar maskers? Heeft hij haar ontdaan van haar maskers? Of is zij echt en het leven een maskerade? Het doodshoofd rechts boven in het schilderij maakt het geheel wat luguber.

Toch zou ik willen weten….wie is die oude dame? Het zou ons toch beter helpen om dit schilderij te begrijpen! Of moeten we het gewoon nemen zoals het is?