Bezocht op 2 februari 2023
Een paar maanden geleden was ik in het ‘Verzetsmuseum’. Overal werd hard gewerkt want het museum werd helemaal opnieuw ingericht. Ik was op ‘professioneel’ bezoek bij de collectiebeheerder omdat we graag wat stukken in bruikleen wilde hebben voor onze tentoonstelling over uitgeverij ‘De Telg’ in museum ‘De Dageraad’. Achter de collectiebeheerder aan liepen we door de permanente opstelling in wording van het museum. Luidruchtige arbeidsvitamine schalde door de museumzalen waarvan je zo ongeveer kon zien wat het ging worden, maar nog echt niet precies. De leegte viel op. Ik was ooit wel eens in het museum geweest, maar dat was lang geleden. Het museum had destijds niet bepaald een heel goede indruk bij me achtergelaten. Ik vond het er druk en benauwd en ik herkende weinig ‘verzet’. In het ‘verzets-’ museum verwacht je…verzet en omdat het museum gesitueerd is in de oude jodenbuurt in de ‘Plantage’ in de buurt van de Hollandse Schouwburg en het Wertheimpark, verwacht je dat het gaat over verzet tijdens de tweede wereldoorlog.
Enkele maanden geleden is het museum met de geheel vernieuwde vaste tentoonstelling opnieuw geopend. Mijn eerste indruk is echt positief. Ook in de nieuwe opstelling draait niet alles om ‘verzet’. Volgens mij is dat ook niet mogelijk. De opstelling van het museum behandelt zo precies mogelijk de geschiedenis van Nederland tijdens de bezetting door de Duitsers tussen 10 mei 1940 en 5 mei 1945. Dat er in die periode ook verzet werd gepleegd tegen de bezetter, is één van de aspecten. Als de naam van het museum de inhoud van de vaste opstelling zou moeten dekken, dan zou het het ‘bezettings’ museum moeten heten, maar dat bekt echt niet lekker. Maakt ook eigenlijk helemaal niets uit. Op zich geeft het museum op een fijne manier, een overzicht van de geschiedenis waarbij een maximum aan perspectieven wordt geboden. Daarbij wordt gebruik gemaakt van museum innovaties die best wel aardig zijn.
Wat me als eerste opvalt is dat het museum de algemene geschiedenis naar de belevenissen van het individu brengt. Zo ervaar je de geschiedenis zoals een mens van vlees en bloed het heeft ervaren. Zo is er het verhaal van de Nederlandse Waffen-SS’er die met zijn tank een slordige dozijn Russische tanks wist uit te schakelen en daarom het ijzeren kruis voor Duitse heldhaftigheid kreeg. Iets dat mij verschrikkelijk tegen de borst stuit en dat ik, misschien als conservator, geheel buiten de tentoonstelling zou hebben gehouden. Nu is het toch een mooie aanvulling want ook hij koos uit idealisme en ontbeerde de kennis die we nu hebben. Achteraf bleek zijn keus om tegen het bolsjewisme te strijden volkomen fout. De geschiedenis vertelt niet of hij een racist was. Gelukkig wel dat hij later inzag dat hij de verkeerde keuze had gemaakt.
De ‘Stippenkaart’ blijft één van de macaberste, maar tegelijkertijd ook interessantste objecten in het museum. Je vraagt je af waarom de gemeenteambtenaren de nazi’s zoveel informatie wilden geven over hoe de joden over de stad verspreid woonden. Dat kan je je alleen afvragen doordat je weet wat het uiteindelijke lot van de Amsterdamse joden was. Geschiedschrijving wordt bepaald doordat je weet wat de gevolgen waren en staat niet stil bij de keuzes die zonder die kennis achteraf, gemaakt zijn; de geschiedschrijving oordeelt over die keuzes. Het maken van de stippenkaart was fout, achteraf gezien, maar destijds gewoon een uit te voeren opdracht. Als je die kaart bestudeert vraag je je onwillekeurig af hoe het kan dat alle joden zo dicht bij elkaar konden wonen. Er is tegenwoordig bijna geen sprake meer van dat je vrij kunt kiezen waar je gaat wonen. Toen kennelijk wel. Ik denk dat het aantal huisjesmelkers ongezond groot was.
Een mooie innovatie is de manier waarop in verschillende kamers films vertoond worden. De achtergrondgeluiden (vaak wel erg hard) werden in het filmzaaltje ten gehore gebracht terwijl de gesproken tekst uit de audiotour kwam. Op zich een leuk idee want op die manier kan je de teksten ook goed in het Engels krijgen. Verder was ik niet zo heel tevreden over de audiotour; in de meeste gevallen werd voorgelezen wat ik zelf ook op het bordje kon lezen.
Al met al een interessant museum!