Op de eerste pagina’s van het boekenweekgeschenk staan, net als alle jaren, aanwijzingen over hoe gratis te reizen op de laatste zondag van de Boekenweek. Dat je met de QR-code door de poortjes op het station komt en dat je het boek kunt laten zien aan de conducteur en dan kan je lekker gratis met de trein… Hoe anders is het gelopen. Het coronavirus beheerst ons allen. Reizen doen we niet vrijwillig en zeker niet met de trein tussen al die potentiele tegelijkertijd reizende besmettingshaarden. In één week tijd is ons leven geheel op zijn kop gezet en doemt een algehele somberte en dreigt de overheid zelfs met een straatverbod voor iedereen; een totale lock-down. Alles wat gewoon was en waar we ons prettig bij voelde is ineens verboden terrein geworden en dus zoeken we troost bij de dingen die geen kwaad kunnen maar toch leuk en interessant zijn. Lezen is zoiets. Als één van de weinige branches varen de boekwinkels wel bij de huidige crisis. Dat mag ook wel na een jarenlange neergang.
Annejet van der Zijl schreef dit jaar het boekenweekgeschenk. Deze schrijfster heeft zich toegelegd op het schrijven van biografieën over mensen die in het verleden leefden. Het was dan ook niet anders te verwachten dan dat ook het boekenweekgeschenk een biografie zou zijn over historische personen. Leon & Juliette is het verhaal van een Nederlandse koopman die in Charleston in de negentiende eeuw zijn fortuin wil maken. Charleston is een stad in één van de zuidelijke staten van de Verenigde Staten waar de slavernij gekoesterd werd. Hoofdpersoon Leon wordt verliefd op slavin Juliette. Hij koopt haar voor een – voor die tijd – onmogelijk hoog bedrag en geeft haar onmiddellijk de vrijheid.
In de tijd waarin slavernij steeds meer omstreden werd, klampen de mensen in de zuidelijke staten van Amerika en dus ook in Charleston (en niet te vergeten in Suriname) zich vast aan het oude systeem waar slavernij de way-of-life symboliseert. Om dat systeem te handhaven passen ze de wetten voortdurend aan met het doel om de verschillen tussen witte en zwarte bevolking steeds scherper te stellen. Eigenlijk wordt elke omgang tussen witte en zwarte mensen verboden anders dan de verhouding tussen eigenaar en slaaf. Tegen deze achtergrond speelt zich het liefdesverhaal af van de witte Nederlandse koopman Leon en zijn zwarte partner Juliette. Ze houden er een relatie op na die zich geheel in het verborgene moet afspelen. Uiteindelijk weten ze één voor één hun kinderen – en dat zijn er nogal wat – uit Amerika te smokkelen en af te laten reizen naar Nederland. Tenslotte komen ze zelf weg uit Charleston om zich in Nederland te vestigen en daar het gezinsleven op te pakken dat ze in Amerika alleen maar in het geheim konden hebben. In het Nederland van toen werd de zwarte Juliette met alle egards behandeld. Volgens de schrijfster was men in het nog helemaal witte Nederland vooral nieuwsgierig naar een zwarte vrouw. Racisme zou pas heel veel later een rol gaan spelen in de geschiedenis van Nederland.
Als je een boek van Annejet van der Zijl leest weet je dat alle feitjes gewoon kloppen; ze heeft zich echt in de geschiedenis verdiept. Na het lezen van het boek heb je het gevoel dat je wijzer bent geworden over hoe de slavernij in Amerika in elkaar zat. Als het de bedoeling was om een soort Romeo en Julia-liefdesverhaal te schrijven dan vind ik het minder geslaagd. Door wat ze met elkaar meemaken en door hoe ze handelen en vooral aan het aantal kinderen dat ze samen krijgen lees je ongeveer af hoeveel Leon om zijn Juliette gegeven moet hebben; echt voelbaar wordt dat niet; daarvoor is het boek ietsje te veel een documentaire. Toch is het erg boeiend om te lezen.
Hoewel ik nu met alle corona-ellende helemaal niet meer weet wat wel of niet gaat plaatsvinden in 2020, zou er dit jaar een grote tentoonstelling over de slavernij komen in het Rijksmuseum. Dit boekje lijkt daar een voorschot op te nemen. Hoewel dit verhaal vooral over de slavernij gaat in een land waar onze voorouders uiteindelijk niets mee te maken hadden; waar ze zelfs een soort van heldenrol speelden.
Ik vond Leon & Juliette een lekker tussendoortje, want ja, mijn leesdoel is op dit moment even anders; de Libris literatuurprijs. Mijn huidige boek valt wat tegen dus was het boekenweekgeschenk een mooie afwisseling!