Gezien op 22 juli 2016 in Carré in Amsterdam

De voorstelling begon met een leuke binnenkomer: Pierre Bokma deed niet mee. Hij werd vervangen door de regisseur van de voorstelling Aat Ceelen. Mensen die een kaartje hadden gekocht speciaal om Pierre Bokma op het toneel te zien, konden daardoor aan den lijve ondervinden waar de voorstelling over zou gaan, werd ons vanaf de bühne verteld: Oplichting. Een voorstelling waarin wijze lessen werden afgewisseld door sketches. De ene wat leuker dan de andere en de ene les wat interessanter dan de andere. Al met al een aardige voorstelling zonder dat ik meteen overloop van enthousiasme.

Tijdens de voorstelling werd het disfunctioneren van de Nederlandse particuliere banken aan de orde gesteld. Aan de hand van de strandtenthouder De Wit, probeerden de makers te laten zien wat voor rol banken spelen in het leven van mensen en hoe ze iemand kunnen maken en breken. In de eerste sketch wordt meneer De Wit verleid tot het aangaan van een veel te hoge hypotheek. Alles wordt vanuit die hypotheek gefinancierd. Niet alleen het huis, maar ook een auto, de verbouwing en een vakantie en een levensverzekering. Aflossingsvrij. Gezien de keiharde regel dat de huizenprijzen elk jaar met 4% stijgen, hoef je niets af te lossen, want het aflossen komt pas bij het verkopen van het huis. Dan is de prijs zo ver gestegen, dat er zelfs kapitaal overblijft. Bovendien een beleggingshypotheek. Alle ingelegde aflossingen worden belegd in aandelen. Ook de aandelen stijgen jaarlijks met 4 % dus…succes verzekerd. Maar alles wat zo zeker leek, blijkt natuurlijk boterzacht. De familie De Wit wordt gemanipuleerd in een positie waarin zij niet zouden moeten zitten. Je weet van tevoren dat het mis gaat.

Dat gemanipuleer legt meteen ook de zwakke kant van de voorstelling bloot. Er is naar mijn smaak veel te weinig plaats voor zelfreflectie. Er wordt gewezen naar de tussenpersoon en de bank. Zij zijn uitsluitend uit op winst maken, zij denken alleen aan geld verdienen. De familie De Wit daarentegen, is slachtoffer. Wij allen zijn Meneer De Wit; Wij allen zijn slachtoffer. Van hun! Van tussenpersonen en banken. Is dat zo?

Nee dus. Net zo goed als dat we de familie De Wit zijn, zijn wij ook de tussenpersoon en zijn wij ook de bank. Hebberigheid zit in ons allen. Als de kans zich voordoet draaien we allemaal graag de poot van onze buurman uit. Feitelijk gaat het niet om de financiële sector; wij zijn het allemaal! Natuurlijk hebben banken, als specialisten op financieel gebied, maar zeker ook als grote instelling, een extra verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid is in het verleden onvoldoende genomen. Dat zal ook nu nog niet op orde zijn. Maar zolang die fundamentele menselijke houding, hebberigheid, niet wijzigt, wijzigt er niets. Eigenlijk geven we Gordon Gekko in Wall Street gelijk: ‘The point is, ladies and gentleman, that ‘greed’ — for lack of a better word — is good. Greed is right. Greed works. Greed clarifies, cuts through, and captures the essence of the evolutionary spirit. Greed, in all of its forms — greed for life, for money, for love, knowledge — has marked the upward surge of mankind.’

We weten wel dat Gekko ongelijk heeft, maar handelen we er ook naar? Voelen we ook Gekko’s ongelijk…

Een bijzonder geslaagde sketch was het afscheid van SNS baas Sjoerd van Keulen van de bank in aanwezigheid van zijn opvolger Ronald Latenstijn. Erg goed en leuk geacteerd; de SNS baas die de ene risicovolle investering heeft gedaan na de andere. Die de bank naar de beurs heeft gebracht en die zonder meer verantwoordelijk is voor de uiteindelijke ondergang van de bank naast de weinig sprekende of charismatische opvolger die het uiteindelijk allemaal heeft laten gebeuren.

Ook daar past zelfreflectie. Houden we niet allemaal van ondernemende, charismatische, expressieve mensen? Houden we niet allemaal van mensen als Sylvia Toth, Jan Timmer, Cor Boonstra of Rijkman Groenink? Slagvaardigheid, ondernemerschap, charisma, rechtdoorzee en nietsontziend…het zijn eigenschappen die in onze maatschappij hoog worden gewaardeerd. En…de maatschappij zijn wij. Zolang wij dit soort eigenschappen waarderen, krijgen we mensen aan de top die dergelijke eigenschappen hebben.

Ik weet dat er onderzoek wordt gedaan naar het creëren van geld door particuliere banken. Toch begrijp ik het niet. Als je een lening bij een bank aangaat, is het niet zo dat er vanuit het niets een bedrag bij je naam getypt wordt. Het gaat wel degelijk van een bankrekening af. Op die bankrekening staat een bedrag dat evenveel minder wordt als het bedrag dat aan jou uitbetaald wordt. Die rekening begon bij 0 en is nu zo hoog als hij is door af- en bijschrijvingen. Ik heb dat gezien bij ABN-AMRO. Toch heb ik ook weer gehoord dat het grootste deel van het uitgeleende geld, in eerste instantie niet bestond… ik weet het niet. Ik hoop daar meer over te weten te komen.

Ik was ook bij het nagesprek. George van Houts interviewde een journalist. Was helaas niet zo interessant omdat de journalist (waarschijnlijk) beter schrijft dan praat. Hoewel…terecht hield hij wat vragen van zich af omdat het heel verleidelijk is om met de algehele anti-banken stemming mee te gaan terwijl niemand de wijsheid in pacht heeft.

Maar al met al, een geslaagde avond in Carré.