Komt het nou doordat ik speciale aandacht heb voor de kunst in de periode 1860 tot 1920, of is het echt een periode met ongekende artistieke kwaliteit. Gustav Mahler en Richard Strauss schiepen een nieuwe muziek in Oostenrijk en Duitsland. Een complete breuk met het verleden. Heus, het lijkt nog wel op de muziek die daarvoor gecomponeerd werd, maar de toon is zo anders zo vernieuwend. Datzelfde deden Satie en Debussy in Frankrijk. Ze stelden het hele tonale systeem ter discussie. Het viel niet helemaal uit de lucht want Richard Wagner had wat voorwerk gedaan, maar zij gingen echt over de lijn. Dat Schönberg atonale tot het einde doorvoerde, vind ik niet vernieuwender; Atonale muziek bleek uiteindelijk niet levensvatbaar; deze tak bloedde dood. Wat voor de muziek geldt, geldt ook voor alle andere kunstvormen. Grote vernieuwingen in de beeldende kunst en de literatuur.
In de beeldende kunst heeft de uitvinding van de fotografie en de film veel teweeg gebracht. Amsterdam is in die beginperiode aan alle kanten gefotografeerd. Ik heb het een tijdlang erg leuk gevonden om met de foto’s van bijvoorbeeld Jacob Olie door de stad te lopen en de door hem gefotografeerde plek te vinden. En dan precies zo’n zelfde foto maken… Zelfs als alle details overeenkomen, de foto van Jacob Olie nog 10 keer sterker is dan de foto die ik maakte.
Ook Georg Hendrik Breitner was een fotograaf van het eerste uur. Hoewel zijn foto’s absoluut de moeite waard zijn en zeker niet voor de foto’s van Jacob Olie onderdoen, gebruikte hij ze regelmatig als uitgangspunt voor zijn schilderijen. Voor zover ik weet zijn zo’n beetje al zijn schilderijen gebaseerd op foto’s. Dat was de reden waarom ik zijn schilderkunst aanvankelijk niet hoog inschatte. (Dat kan ik ook, een beetje plaatjes overtrekken). Maar dat is natuurlijk niet zo; hij voegde heel veel toe aan de gefotografeerde beelden. Vooral heel veel sfeer, voegde hij toe. Ik heb veel van zijn schilderijen gezien over Amsterdam. Als ik het beeld moet samenvatten wat Breitner bij mij achterlaat als hij Amsterdam schildert, dan is dat niet echt vrolijk. Doorgaans koud en nat. Ik heb vaak het gevoel dat hij een druilerige dag heeft uitgekozen. Een mooi voorbeeld hangt in het Amsterdam Museum. Op dat schilderij koetsen en paarden op de Dam in de druilregen en mensen die zich naar huis haasten. Ik vind dat typisch voor Breitner.
Wat dat betreft onderscheidt het schilderij van de Singelbrug zich iets; hier is het gewoon koud. Het druilt niet maar het vriest. De plek die hij gefotografeerd en geschilderd heeft, kan je zo weer fotograferen. De Singelbrug bij de Paleisstraat ziet er bijna nog hetzelfde uit. Bontjassen, bolhoeden en ruisende rokken, dat is wel verandert.
Leuk detail is dat de dame op de voorgrond eerst een dienstmeid was. Maar de kunsthandelaar was bang dat mensen het schilderij dan niet wilde kopen. Breitner deed water bij de wijn en veranderde de dienstmeid in een dame in bont gekleed. Het maakt het schilderij niet minder sterk!