In het Groeningenmuseum in Brugge hangt tussen de werken van Hans Memling en Jheronimus Bosch, dit diptiek van een voor mij niet zo bijster bekende schilder. Het blinkt uit in afgrijselijkheid. Ook prachtig geschilderd, daar niet van, maar wat verschrikkelijk. Het heeft mij een tijd gekost om uit te vinden wat er hier gebeurde en waarom. De horror wilde maar langzaam doordringen. Toen het tot mij doorgedrongen was kon ik het nauwelijks geloven…

De middeleeuwen en de vroege renaissance associeer ik makkelijk met ongekende wreedheden. Als je wreedheden met een bepaalde tijd in het verleden associeert, dan ga je ervan uit dat de mensheid geleerd moet hebben van het verleden en dat we daarom beter geworden zijn. Een andere vraag is, als je nu specifiek naar dit schilderij kijkt, was de straf die deze man ondergaat business as usual of heeft men hier het ergste afgebeeld wat men zich kon voorstellen?

Toch heeft dit schilderij me geen nachtmerries bezorgd. Wel een ander schilderij. Kwalitatief een veel minder schilderij dan het hier getoonde. Ik dacht dat ik het in Gent gezien had, in de buurt van de burcht. Ik heb er nog spijt van dat ik er naar gekeken heb. Wat stelde het voor: Een stad die veroverd was in de late middeleeuwen. De scene die me diep raakte was een rij overwonnen mannen die klaar stonden om hun rechter hand te laten afhakken. Dat deden de beulen met een hakbijl en een voorhamer. De hakbijl werd op de juiste plaats gezet en een klap met de voorhamer joeg de bijl door de arm. Het idee dat je moet wachten op zo iets afgrijselijks… Dan ben je blij dat je in deze tijd leeft en niet toen.

Niet toen leeft…tsja…dan komt bij mij die afgrijselijke oorlog weer boven in West-Afrika. In Liberia en Sierra Leone. Nog maar een paar jaar geleden afgelopen. Afhakken van handen was daar een heel gewone zaak. Leren van de geschiedenis, ik heb er een hard hoofd in. Vrede zorgt er wel voor dat er een beschavingslaagje over het beestachtige wordt aangebracht. Elk jaar van vrede een nieuw laagje. Net zo lang totdat je je echt niet meer kan voorstellen dat er onder die laag iets beestachtigs zit. Dat beschavingslaagje wordt ook behoorlijk ondoorzichtig. Je kan je niet voorstellen dat er ook maar iemand belang zou hebben bij het verwijderen van die laag. Toch gebeurt het…vroeg of laat.

Wat we feitelijk in dit schilderij moeten zien, is een waarschuwing. Tegen de achtergrond van de stad Brugge zien we de schepenen van die stad een straf uitvoeren op een legendarisch persoon uit een Perzische legende. Daarmee waarschuwden de schepenen zichzelf. Het gaat om een straf die koning Cambyses oplegt aan de rechter Sisamnes. Wat deze beklagenswaardige rechter heeft gedaan zien we in het klein onder de tweede boog op het linker schilderij: De man neemt steekpenningen aan; hij is corrupt. Dan wordt hij gearresteerd door Cambyses en zijn mannen. Vervolgens wordt hij veroordeeld. Op het rechterschilderij ligt de rechter op tafel vastgebonden en wordt zijn straf uitgevoerd: Hij moet levend gevild worden. Koning Cambyses kijkt toe met zijn scepter in de hand. Op de achtergrond zien we de opvolger van Sisamnes. Over de rechtersstoel hangt de huid van Sisamnes. Ter herinnering aan hoe een rechter zich diende te gedragen.

Het schilderij hing oorspronkelijk in de Schepenzaal. In opdracht van de schepenen van Brugge was dit schilderij gemaakt. Het moest hen er steeds weer aan herinneren om niet corrupt te zijn. De schepenzaal van Brugge, zonder dit schilderij, dus, is ook een aanrader. Wat een rijkdom!