Gezien op 30 oktober 2016

Op de tentoonstelling ‘90 jaar Marilyn’ in de Nieuwe Kerk in Amsterdam vielen twee dingen extra op. Het eerste was een foto uit de periode waarin ze nog maar net de filmster was geworden die ze later werd. Ze poseert al lezend in haar bibliotheek. Het onderschrift vermeld dat Marilyn gek was op lezen en dat ze alles verslond wat ze maar te pakken kon krijgen. Ze legde ook een grote bibliotheek aan met boeken over allerhande onderwerpen. Ook veel literatuur. Ik heb de foto goed staan bestuderen en kon de titels in haar boekenkast lezen. Dat loog er niet om. Marilyn Monroe was echt geïnteresseerd in van alles en bovenal in literatuur. Voor mij een eerste barst in het imago van het domme blondje dat ze zo overtuigend neerzette.

Het tweede wat mij bijzonder raakte was een persconferentie van Arthur Miller. De persconferentie ging over zijn gespannen verhouding met de McCarthy-commisie. Naast Arthur Miller stond zijn kersverse echtgenote Marilyn Monroe. De manier waarop ze daar naast de schrijver Miller stond, was veelzeggend. Op geen van de beelden of filmfragmenten stond ze zo ontspannen en zo gelukkig. Wel als een vrouw in de jaren vijftig. Dienend aan haar man, maar toch erg gelukkig. Ik vermoed dat ze in Arthur Miller liefde vond, maar ook intellectuele uitdaging. Ik denk dat ze zich door hem ook als intelligent wezen gewaardeerd voelde.

De intelligente wezen achter de façade van dom blondje interesseert mij in Marilyn Monroe. Mooie en sexy vrouwen lijken daar vaak last van te hebben. Kennelijk kan de wereld het niet verdragen dat je zoveel meekrijgt van de natuur: een goddelijk lichaam en een uitstraling waarmee je iedereen lijkt te kunnen verleiden en aan de andere kant een hoog IQ.

Marilyn Monroe het domme blondje. Een leuk onderwerp voor een film. Wat dat betreft is de film ‘Insignificance’ van Nicholas Roeg een mooi voorbeeld. De film gaat over die uiterst belangrijke jaren vijftig in Amerika. Toen langzamerhand de Koude Oorlog naar haar hoogtepunt klom. De Britse regisseur zet vier Amerikaanse grootheden van die dagen bij elkaar en laat ze in gesprek gaan: De honkballer DiMaggio die met Marilyn getrouwd is geweest. Senator McCarthy, Einstein en Marilyn. Marilyn wordt vertolkt door Roeg’s muze en echtgenoot Theresa Russell. Eén van de hoogtepunten in de film is Marilyn Monroe die Albert Einstein de relativiteitstheorie uitlegt. Het grappige zit ‘m hierin dat dom blondje Marilyn Monroe de knappe professor gaat uitleggen hoe zijn eigen theorie in elkaar zit. Ik kan dat niet anders zien als een diskwalificatie van Marilyn Monroe. Achteraf wellicht schrijnend, vind ik, hoewel de film verder fantastisch is.

De nieuwe kerk hangt vol met heel erg veel jurken. Ook truitjes, broeken en andere attributen. Leuk om eens langs te lopen, maar wat laat het precies zien? Hoe de jurken die ze in de film droeg of waarmee ze poseerde er in het echt uitzagen. Ik kan me voorstellen dat velen dat leuk vinden. Ik ging er heen om die tegenstellingen in haar te zien. Ze moet een vrouw van uitersten zijn geweest. Enkele jaren geleden zag ik ‘Na de zondeval’ van Arthur Miller van Toneelgroep Amsterdam. Ook daar een Marilyn Monroe. Ook daar schuurde het beeld van het gewillige domme blondje met de Monroe die via de toneeltekst spreekt. Een zeer getormenteerde vrouw. Ook behoorlijk hysterisch. Nauwelijks mee samen te leven, zo lijkt Arthur Miller te schrijven. Een vrouw die uiteindelijk niet veel andere keuze leek te hebben dan haar zelfgekozen dood.

Eigenlijk zien we datzelfde beeld ook in de werkelijkheid van vlak voor ze stierf. Het ‘Happy birthday’ op de verjaardag van president Kennedy. Naar aanleiding van dit optreden is de wereldfantasie nogal losgegaan. Relaties met de Kennedy ’s werden vermoed. Ook naar dit filmpje heb ik nogal uitgebreid staan kijken. Wat mij opviel was dat er achter de microfoon een ongelukkige en erg dronken vrouw stond die haar imago van diva met alle geweld stond waar te maken. Ik vond het een diep trieste vertoning.

De tentoonstelling ’90 jaar Marilyn’ is echt een aanrader. Ik heb ervan genoten.