Inderdaad, ik had het nooit gedacht. Dat Lucebert tijdens de oorlog het nazisme omarmde. Dat hij antisemitische dingen schreef aan zijn toenmalige vriendin. Ik had het nooit gedacht en vandaag komt het als een klap bij heldere hemel. De vijftigers, waarvan hij de keizer was, straalde revolutie uit. Linkse revolutie. De arbeidersklasse, daar gingen ze voor terwijl diezelfde arbeiders hun poëzie nooit zou kunnen begrijpen. Ben ik er kapot van dat dit nu naar boven komt? Nee. Helemaal niet. De tijd heeft heel wat scherpe kantjes van mijn kijk op het verleden afgeschuurd. De tijd heeft me mild gemaakt. Dat wegslijpen van die scherpe kantjes van mijn kijk op de geschiedenis heb ik heel bewust meegemaakt.

Als ik naar mezelf kijk toen ik een jaar of twintig was dan schrik ik nu best van mijn denkbeelden van toen. Zo fanatiek anti-Duits. Ik herinner me kinderen van ouders die aan het oostfront hadden gestreden of die lid waren geweest van de NSB. Hoe fout kon je zijn…  En die foute ouders gaven die fouten door aan hun kinderen. Ook zij waren fout. Het onnoemelijke leed dat het joodse volk was aangedaan was mede hun schuld. Ik wist toen nog niet wat er met mijn omaatje was gebeurd, maar ik vermoedde veel. Haar leed was zo enorm dat we niet met haar durfde te praten over die periode. Zij was goed; zo verschrikkelijk goed.

Oké, goed De Klerk, hou maar op! ‘Totdat je je geliefde in de ogen keek. ‘ Wat een sentimenteel geneuzel! Maar toch is het wel zo.  Met haar heb ik mijn eerste trip naar Duitsland gemaakt en ervan genoten. Maar het belangrijkste is natuurlijk Ank. Mijn schoonmoedertje. Nu alweer een paar jaar geleden overleden. Ik mis haar erg. Een onafhankelijke denkster hoewel ze daar zelf heel erg anders over dacht. In de oorlog was het gezin waar ze uitkwam fanatiek en prominent lid van de NSB. Ik besefte door haar dat de NSB een foute keuze was van goede mensen.  Ik besefte door haar hoe dicht fout of goed bij elkaar lagen. Dat het op dat moment vaak aan de omstandigheden lag welke keus je maakte. Dat mijn schoonmoeder net zomin een keus had gehad als mijn oma. Mijn schoonmoeders familie leefde in NSB-kringen en dachten de wereld goed te doen door die keus te maken. Mijn schoonmoeder had geen enkele keus want ze was kind. Mijn oma was joods. Daar had ze uiteraard niet voor gekozen.

Lucebert koos in eerste instantie dus ook fout. Dit gedicht van hem, dat schuurde bij mij. Het gebruik van het woord ‘neger’. Terwijl ik het zo’n mooi gedicht vind, heb ik het er niet lekker mee. Aan de andere kant…onthult Lucebert hier iets over zijn zwarte periode tijdens de oorlog?

Er is een grote norse neger

Er is een grote norse neger in mij neergedaald
die van binnen dingen doet die niemand ziet
ook ik niet want donker is het daar en zwart

hij morrelt wat aan halfvermolmde kasten
dat voel ik – splinters schieten door mijn schouder
nu leest hij oude formulieren dit is het lastigst
teveel slaven trok ik af van de belasting