Azie > Amsterdam; Luxe in de Gouden Eeeuw.

Gezien op 27 oktober in het Rijksmuseum

In het Rijksmuseum is een tentoonstelling gewijd aan de prachtige, en toen nog onbekende, dingen die meegenomen werden uit de Oost in de Gouden Eeuw. Meteen laat de tentoonstelling ook zien wat de invloed van de nieuwe kostbaarheden uit Azië hadden op de cultuur van die dagen in de Nederlanden. De tentoonstelling is verdeeld over een aantal zalen in de Philipsvleugel. Heel toepasselijk hangt in de eerste zaal een schilderij van Hendrik Cornelisz Vroom: De terugkomst in Amsterdam van de tweede expeditie naar Oost-Indië. De eerste expeditie was mislukt, maar de tweede was een groot succes; de boten lagen beladen met specerijen in het IJ en Amsterdam liep uit om de expeditie te begroeten. Dat is het allereerste begin van de handel met het Oosten.

In zaal 2 van de tentoonstelling ‘Azie > Amsterdam’ hangen twee stillevens tegenover elkaar waar ik veel mee heb. Ze tonen voedsel op een weergaloze manier en op beide schilderijen wordt de hoofdmoot gevormd door kaas. Het ene schilderij is het ‘Stilleven met kazen’ van Floris van Dijck het andere schilderij is het ‘Stilleven met kazen, amandelen en krakelingen’ van Clara Peeters. Beide schilderijen zijn in 1615 geschilderd en behoren tot de absolute meesterwerken uit de gouden eeuw. Wat ik er onder anderen bijzonder aan vind, is de groene kaas op beide schilderijen. Bij het schilderij van Floris Van Dijck is iedereen het erover eens dat het hier gaat om de Texelse schapenkaas. Groen gekleurd door schapenmest die bij de wrongel werd gemengd. Op het andere schilderij een zelfde soort kaas, maar van een iets andere vorm. De conservator van het Mauritshuis (want Clara Peeters’ schilderij is in bruikleen) was onzeker. Had aanvankelijk gedacht aan een Texelse schapenkaas, maar een kaasdeskundige meende aan de vorm te kunnen zien dat het om een Edammer kaas ging, groen gekleurd met kruiden. Rene Zanderink van Slow Food suggereerde dat het wellicht een kaas uit ’s Gravenzande zou kunnen zijn. Ook een schapenkaas met schapenmest en ook zeer vermaard in de 17^e eeuw. Ik heb het er maar bij gelaten. Hier gaat het ook helemaal niet om de kaas, maar om het afgebeelde porselein. Dat is wat deze tentoonstelling namelijk wil laten zien; wat voor mooie en nieuwe en kostbare dingen schepen meenamen uit het oosten; uit de handel met Azië.

De schilderijen van Peeters en Van Dijck werden gekocht door de rijke kooplieden die het dure porselein dat ze uit China haalden niet alleen in de kamer wilden hebben staan, maar ook afgebeeld wilden zien op de mooiste schilderijen. Dat Chinese porselein kon men toen in Nederland niet maken, maar wel werden er Nederlandse variaties bedacht voor de minder draagkrachtigen. Op Van Dijcks schilderij zou een schaal staan die lijkt op Chinees porselein maar wat in werkelijkheid in Nederland was geproduceerd. Het schaaltje op Peeters’ d’r schilderij wordt als echt porselein beschouwd. Veel stillevens op deze zaal met porselein. Een schilderij wat me erg aansprak was een stilleven met oesters en snoepgoed. Op de tentoonstelling vanwege de grote porseleinen kom. De koekjes en de snoepgoed zagen er uit om van te watertanden. Wel een gekke combinatie met de oesters. Gaargekookt, overigens.

Wat ik erg leuk om te zien vond was om aan de ene kant het porselein in het echt te zien en aan de andere kant hoe het in de 17^e eeuw gebruikt werd. Daardoor overstijgt zo’n tentoonstelling het esthetische. Dat maakt het levendig. Op een schilderij het interieur van een koopman. Wat je ziet is kasten langs de muur en op die kasten het porselein. Ter decoratie. Er werd zeker niet van gegeten.

In diezelfde zaal ook een kistje dat (waarschijnlijk) gemaakt is door Willem Kick. Deze Willem Kick zag brood in Japanse lakdoosjes. In nagemaakte dan. Hij verzon zelf een proces om de lakdoosjes te maken en al met al zijn ze erg mooi, hoewel ze een eind afzitten van de echte Japanse lakdoosjes. Wat wel erg leuk is, is dat een Kick lakdoosje opduikt op een schilderij uit die tijd.

Een zaal is gereserveerd voor geleerden en verzamelaars. Prachtige verzamelingen van exotische schelpen liggen er. Bovendien een stilleven van Adriaen Coorte. Nu eens geen groente of fruit, maar schelpen. Rembrandt bleek ook verzamelaar (hoewel ik dat wel wist, natuurlijk). Ook van Indiase prentjes. Leuk is de afwisseling tussen de Indiase prent en wat Rembrandt ervan maakte!

Zaal 7 is helemaal gewijd aan het kostbare lakwerk dat in het bezit kwam van stadhouder Frederik Hendrik en zijn vrouw Amalia van Solms. Het lakwerk is fantastisch, maar dat was toch niet het allerleukste wat er te zien was. Er hing een mooi portret van het stadhouderlijke familie. Amalia draagt op het schilderij een kostbaar parelsnoer. Parels werden trouwen ook uit Azie meegenomen. Maar het bijzondere is, dat de bouwtekening die de juwelier heeft gemaakt van dit mooie parelsnoer er ook ligt.

Al met al een mooie tentoonstelling. Echt leuk om naar toe te gaan. De marketing voor deze tentoonstelling was trouwens weer fantastisch. Dat draagt wel het gevaar in zich dat de tentoonstelling op zich, tegenvalt.