Aan de vooravond van mijn achttiende verjaardag werden de gijzeling van een lagere school in Bovensmilde en de treinkaping bij De Punt zeer gewelddadig beëindigd. Deze gebeurtenis staat nog steeds, na zoveel jaar, glaszuiver op mijn netvlies. Niet alleen de beëindiging was erg gewelddadig ook de gijzelingen zelf logen er niet om. Weliswaar werden er bij de treinkaping van toen geen mensen doodgeschoten, maar omdat dat wel was gebeurd tijdens de kaping een paar jaar eerder, vreesde iedereen het ergste. Ook de manier waarop de mensen toen doodgeschoten waren – met een touw om hun nek – deed ons huiveren. Gek genoeg dacht ik veel minder na over de kinderen in de gekaapte school. Achteraf raakt de gijzeling van kinderen me verschrikkelijk veel harder dan destijds. Misschien omdat ik in de tussentijd vader ben geworden en beter kan voelen hoe het is als je kind zo bedreigd wordt en jij niets kan doen om het te beschermen. Ik was trots op de bevrijders. Ik vond dat ze het slim hadden gedaan. Met die twee straaljagers boven die trein. Ik had al diverse bevrijdingsacties wereldwijd gezien, want kapen was toen bijna even gewoon als broodjes eten, maar zo clean als onze mariniers het deden vond ik geweldig. Ook relatief weinig doden onder de gegijzelden ondanks het enorme geweld.

Onlangs zag ik de documentaire ‘Wij willen leven’ op de tv. Zeer indrukwekkend. Ik verbaas me erover dat ik me zoveel van de treinkaping kan herinneren en maar zo weinig van de gijzeling van de school in Bovensmilde. Op de een of andere manier had ik toen het gevoel dat het met die school wel goed zou aflopen. Als je kinderen gaat vermoorden of verwonden dan verlies je het altijd en ik kon me niet voorstellen dat de kapers dat wilde. Maar wat de documentaire liet zien was dat de kinderen wel degelijk werden verwond. Weliswaar niet lichamelijk, maar sommige kinderen van toen lijken die kaping psychisch nooit te boven zijn gekomen. Ik was best geschokt door de documentaire; ik had bij de gijzeling van de school gewoonweg niet stilgestaan want ‘er was toch niemand vermoord’. Maar de angst van de leerkrachten en hun stilzwijgende opofferingsgezindheid raakte mij diep. De kaping is nu veertig jaar geleden en daarom blikt men terug.

Je kind of broer of zus verliezen omdat hij of zij één van de kapers was, gaat je als mens ook niet in de koude kleren zitten. De broer van Hansina Uktolseja zag er in de documentaire niet uit als een gelukkig mens en ik weet uit eerdere verhalen dat het gezin waar hij uit stamt diep en zeer diep heeft geleden onder de afloop van de kaping waarbij Hansina werd doodgeschoten. Wat Hansina Uktolseja betreft lijkt het er sterk op alsof ze, terwijl ze machteloos zwaar gewond op de grond lag zonder wapen in de buurt, bewust door haar hoofd is geschoten om haar te executeren. Zelfs als je iets onmogelijk slechts hebt gedaan mag je niet op zo’n manier om het leven worden gebracht. De rechter gaat bepalen of Hansina geëxecuteerd is of niet. Terwijl de bevrijdingsactie plaatsvond werden er geluidsopnamen gemaakt door de mariniers. Sommige passages uit die geluidsopnamen staan vandaag in de krant. Veelzeggend volgens de ene, nietszeggend volgens de andere partij. Ik heb ze ook gelezen. Als ik het lees zie ik mannen voor me die van top tot teen vergeven zijn van de adrenaline. Wat ze ook zeggen, het is gekleurd door dat stofje. De opgenomen gesprekken tussen de mariniers ondersteunen wat mij betreft helemaal niets. Het laat slechts zien dat deze mannen hun doodsangst hebben overwonnen…meer niet.