Zou het weer gaan lukken om een lekker boek te gaan lezen? Ik hoop het. Sinds de grote vakantie, nu toch alweer een klein half jaar geleden, heb ik eigenlijk niets behoorlijks meer gelezen. Ik heb wel boeken gekocht en ben begonnen met lezen, maar op de één of andere manier wilde het me maar niet boeien. Ik kon me er ook niet op concentreren. Mijn laatste grote literaire project was de shortlist van de Ako-literatuurprijs. Afgerond dus tijdens de vakantie. En nu zitten we tussen Sinterklaas en kerst. Ongelofelijk! Ik wilde wel, maar het lukte niet. Ook het boek dat ik nu, uiteindelijk, wel gelezen heb, had ik enkele maanden geleden weggelegd. Ook daar kon ik me maar moeilijk op concentreren. Maar nadat ik niemendalletje, maar goed geschreven, ‘Grijs gebied’ van Marion Pauw had uitgelezen, wist ik dat mijn liefde voor lezen weer terug zou komen. Van het boekje van Marion Pauw heb ik niet veel onthouden, trouwens. Ik vond het wel spannend en dat is niet zo gek voor een ‘spannend’ boek.

Met deze roman van Van der Heijden had ik aanvankelijk best moeite. Natuurlijk speelde mijn leesdip mij parten, maar ook het verhaal zelf schoot niet erg op. Dat is ook meteen een beetje mijn kritiek. De roman opent zeer spectaculair, en na nog een hoogtepunt zakt het behoorlijk in. Daarna krabbelt hij langzaam weer op om langzaam naar een matige apotheose toe te werken. Dat inzakken, daar had ik dus behoorlijk last van toen ik de roman voor de eerste keer ter hand nam.

De roman speelt zich voor het overgrote deel af in de tweede helft van de zeventiende eeuw. 1672, het rampjaar waarin het volk redeloos was, het land reddeloos en de regering radeloos. Dat jaar dus. Toen het gepeupel de gebroeders De Witt lynchte. In dat jaar vielen verschillende mogendheden de republiek binnen. Onder anderen ook Frankrijk. Het Frankrijk van zonnekoning Lodewijk XIV bezette de stad Nijmegen. Zes jaar later werd de stad weer verlaten door de Fransen. Zie hier het décor van de roman ‘De Ochtendgave’.

De roman begint met de onthoofding van de oude burgemeester Roukens. De oude burgemeester heeft met geweld zijn macht terug willen winnen, maar de opstand is mislukt. De daders worden gestraft. De onthoofding van de burgemeester is de laatste straf die wordt voltrokken. De verteller, chirurgijn en secretaris Sonmans is inmiddels een oude man. Hij is aanwezig bij de onthoofding. Hij krijgt, zonder dat hij dat begrijpt, de gouden knopen van de veroordeelde oud-burgemeester.

Na de voltrekking van dit doodvonnis verplaatst het verhaal zich terug naar het rampjaar. Tijdens de belegering van de stad Nijmegen door de Fransen treedt Sonmans in het huwelijk met Sara. Sonmans heeft een cadeau, als ochtendgave in de kamer gezet waar hij en zijn bruid de nacht doorbrengen. ‘s Ochtends komen ze niet toe aan dit cadeau maar wel aan een fikse vrijpartij. Na die vrijpartij blijken de Fransen Nijmegen binnen te trekken. Zonder verder iets te zeggen over het hoe of wat, verdwijnt Sara.

Het verhaal verplaatst zich naar enkele jaren later. Sonmans heeft zijn vrouw niet meer kunnen vinden. Hij is secretaris geworden van de Nijmeegse delegatie bij de onderhandelingen over de vrede met de Fransen. Sonmans decodeert berichten van een spion. Hij herkent in het handschrift zijn vrouw Sara. De episode van onderhandelingen in deze roman is vrij lang. Dan wil men de vrede weer tekenen, dan weer niet. Een episode die ik na verloop van tijd best saai begon te vinden. Taai om doorheen te komen.

Het tekenen van de vrede doet de roman herrijzen. Tijdens de feestelijkheden weet Sonmans Sara terug te vinden. Vanaf dat moment werkt de roman toe naar een zeer bescheiden apotheose.

Van der Heijden blijft natuurlijk een groot schrijver. Deze roman is wat mindere tussen de vele fantastische romans die ik van hem heb gelezen. Zijn beschrijving van de markt en de ooievaars die er speciaal voor het visafval staan, is meesterlijk. Hij blijft een meesterlijke verteller. Maar zelfs een meesterlijke verteller vertelt soms ietsje minder meesterlijk verhaal. De ochtendgave, dus.