Heel soms kom ik in een echte boekwinkel. Gewoon, waar het naar vers papier ruikt en waar een serene rust heerst. Zo’n plek waar je ongestoord voorzichtig kan bladeren en hier eens wat lezen en daar eens wat lezen. In zo’n boekenwinkel kom je altijd wel wat tegen dat je anders, online, hebt gemist. Eigenlijk wil ik juist alles online en ‘e-‘ hebben; we hebben in ons huis té weinig ruimte om al die boeken een plaatsje in de boekenkast te geven. Dat in tegenstelling tot onze OneDrive waar we echt een gigantische hoeveelheid boeken, keurig op alfabetische auteursorde gesorteerd, kunnen neerzetten. Kom daar maar eens om in onze boekenkast; de boeken krijgen een plek waar er toevallig plaats is met als gevolg dat een boek in de boekenkast nooit meer terug te vinden is. Maar toch, je mist wat. Sommige boeken zijn nou eenmaal veel leuker op papier. En zo stuitte ik in onze plaatselijke boekwinkel op onze eigen Haarlemmerdijk op het mooi verzorgde en geïllustreerde maar desalniettemin schokkende boek ‘Over Tirannie’ van Timothy Snyder en Nora Krug. Schokkend omdat het boekje laat zien hoe ver we al zijn op de weg van liberaal- sociale democratie naar dictatuur. En natuurlijk, hier zijn we nog niet zover van het padje als in Rusland (was daar ooit een echte democratie?) en nu ook Amerika, maar toch: Je herkent best wat akelige tekenen aan de wand.

Snyder formuleert twintig geboden die de democratie en de vrijheid moeten helpen in stand te houden maar al in de inleiding laat hij goed zien waar hij naartoe wil en wat of wie hij bekritiseerd en verdenkt van dictatoriale aspiraties. Hij parafraseert Plato die stelde wat in zijn visie de belangrijkste valkuil van democratie (waar wij toch weer juist zo van houden) is; de vrijheid van meningsuiting kan door demagogen misbruikt worden om een dictatuur te vestigen. Zie: Om ons heen. Maar vooral natuurlijk in Amerika waar Elon Musk onder het mom van de vrijheid van meningsuiting de riolen van extreem rechts heeft geopend om alle andersdenkenden te smoren in hun drek. En zie daar wat er gebeurd is…toevallig net een paar dagen geleden: Musk heeft het huis van de overheid overgenomen en de sloten verandert. Het schijnt dat een groot deel van het Amerikaanse ambtenaren niet meer in de systemen kan. Zo makkelijk is het kennelijk om het overheidsapparaat over te nemen. In zijn boek laat Snyder zien hoe de 20^e -eeuwse dictaturen van onder meer Hitler en Stalin zich vormden door de twintig geboden te overtreden

Wat zijn die geboden zoal en wat kunnen we ermee. We kunnen er niets mee in praktische zin, het helpt ons wel met de analyse: Waar staan we en hoe staan we ervoor. Neem het tweede gebod: Verdedig maatschappelijke instellingen. Deze instellingen beschermen doorgaans de zwakkeren in de samenleving, ze beschermen het systeem of ze brengen de waarheid boven tafel. Je hebt de neiging om te denken dat ze wel stevig zijn en zichzelf kunnen beschermen, maar helaas, niets is zo kwetsbaar als maatschappelijke instellingen. We zien het nu al hoe moeilijk universiteiten of serieuze journalisten het hebben. Maar ook rechters hebben het niet makkelijk. Het feit dat Geert Wilders de rechtspraak heeft weggezet als partijdig en lid van een PVV onwelgevallige politieke stroming heeft er vast toe bijgedragen dat het vonnis dat over hem geveld is minder serieus genomen wordt en rechters van alle kanten bedreigd worden.

Wat ik ook erg sprekend vind is het 19^e gebod: Wees vaderlandslievend. Zeker in het licht van de veel gebezigde kreten als: ‘Nederland weer voor de Nederlanders’ of ‘America First’. Timothy Snyder vertelt eerst wat vaderlandslievendheid cq patriottisme niet is. Hoewel hij dan vooral Amerikaanse voorbeelden aandraagt is het wel degelijk toe te passen op ons land want hoe patriottisch is het om boeren te laten denken dat ze niets hoeven te veranderen terwijl stapels rapporten het tegenovergestelde laten zien. Hoe patriottisch is het om plannen die zouden kunnen helpen op het moment dat de uitvoering kon beginnen in de prullenmand te gooien. Hoe vaderlandslievend is het dat een parlementslid het stimuleert om andere parlementsleden te bedreigen via sociale media zoals de fascisten van Forum voor Democratie deden. En dat Geert Wilders met zijn tweets de parlementaire democratie ondergraaft lijkt mij evident afgezien dat zijn partij in zichzelf dictatoriaal is; Geert Wilders als enige lid bepaald…ALLES. De kreet ‘Nederland weer voor de Nederlanders’ doet vermoeden dat hij de zoveelste generatie Marokkanen en Turken niet als ‘echte’ Nederlanders ziet…

Kortom een interessant en heel goed te lezen boek. De illustraties van Nora Krug zijn adequaat , interessant, mooi en bevorderen de leesbaarheid.