Ik kan de oorlog in Oekraïne haast voelen, en dus volg ik er alles over; ik maak me kwaad over het bestoken van burgerdoelen en verheug me op terreinwinst van de Oekraïners. En uiteraard, en heel misschien ook wel uit gebrek aan alle informatie, zijn de Russen de slechteriken. De strijd van de Oekraïners zie ik als gerechtvaardigd. Voor zover mijn nieuwsbronnen het me vertellen, worden wreedheden vooral door de Russen in Oekraïne gepleegd. Wreedheden horen bij oorlog als zout op een eitje. Je vraagt je af of wreedheden ooit als positief gezien konden worden.

In Dresden vonden we in de ‘Gemäldegalerie alte Meister’ een zaaltje vol schilderijen van vader en zoon Cranach; dé schilders van de dertigjarige godsdienstoorlog in Duitsland. De schilderijen die zij maakten zijn soms ogenschijnlijk bijbelse taferelen á la Rembrandt, maar in werkelijkheid politieke statements die getuigen van de godsdienstoorlogen. Geweld en wreedheden kenmerken de godsdienstoorlogen en zeker de dertigjarige oorlog die in Duitsland hele streken ontvolkten. Dit schilderij van Cranach laat zien hoe zijn kring zich opstelde tegenover het geweld dat gepleegd werd. Het tafereel is gebaseerd op een bijbelverhaal in het boek Koningen: Onder invloed van zijn vrouw heeft koning Ahab gekozen voor de god Baäl. Aan profeet Elia de taak om Ahab weer op het rechte pad te krijgen; geloven in een andere God; Elia’s god; de bijbelse god. Aldus daagt hij de Baäl priesters uit om aan te tonen dat hun Baäl machtiger is dan Elia’s god. Voor dat doel wordt een stier in stukken op een offertafel gelegd. Lukt het de priesters om hun god ertoe te bewegen de offergave aan te steken en aldus het offer tot zich te nemen? Ze bidden en schreeuwen maar niets gebeurd er. Dan is het de beurt aan Elia en de bijbelse god. Om de bewijslast nog even wat scherper te stellen laat hij de stukken stier met water overgieten. Na wat rituelen en gebeden steekt god de stukken vlees in brand en neemt Hij de offergaven tot zich. ‘En Elia zeide tot hen: Grijpt de profeten van Baal, dat niemand van hen ontkome. En zij grepen ze; en Elia voerde hen af naar de beek Kison, en slachtte hen aldaar.’ (aldus de online-bijbel…) En…God zag dat het goed was…denk ik…want in het verhaal vertegenwoordigd Elia het geluid van de rechtvaardigen.

Tijdens die vervloekte godsdienstoorlogen waarin vader en zoon Cranach terecht waren gekomen was er net zo goed een strijd om wie de ware god was. In de ogen van de Cranachs was dat zeker niet de Rooms Katholieke god; hun aanhangers moesten vernietigd worden. Op het schilderij zijn we getuige van dit verheffende werk waarvan we nu ongetwijfeld zeggen dat het een misdaad tegen de menselijkheid is maar toen, analoog aan het bijbelverhaal, gerechtvaardigd en positief. Wat zien we: De (katholieke?) priesters staan in een lange rij te wachten op hun beurt. De eerste rechtvaardige kleedt degene die aan de beurt is, uit. De tweede onthoofdt hem, de derde sleept het leeglopende onthoofde lijk naar de vierde rechtvaardige. Deze hakt het ontzielde lijf in stukken zodat de vijfde rechtvaardige de stukken lichaam wat makkelijker in de rivier kan dumpen.

Je zou denken: Wat fijn dat er nu oorlogsrecht bestaat. Wat fijn dat dit soort excessen nu helemaal niet meer gezien zouden kunnen worden als rechtvaardig. Gelukkig dat we de Verenigde Naties hebben om geschillen op te lossen. Maar helaas, het haalt allemaal niets uit; de wreedheden worden anders begaan maar het effect is hetzelfde. We vinden het niet meer fijn om dit soort taferelen te schilderen en voelen ons schuldig over de dood en ellende van de tegenpartij… Is dat zo? Zaten we niet juist lekker te smullen van YouTube-filmpjes vanuit drones gefilmd waaruit granaten geworpen worden op doodsbange Russische jongens die er net zo goed niet voor gekozen hebben om illegaal in een vreemd land te vechten?