De kunstenaar heeft dit portret van zijn drie zusjes geschilderd toen hij eenentwintig was. Ik vraag me af hoe de zussen zichzelf zagen en hoe Jan Veth ze zag en wat hij met het schilderij wilde zeggen. De zussen zien er zurig uit. Alsof het leven hen niet gebracht heeft wat ze er van verwacht hadden. Bedoelde Jan Veth dat? Of wilde hij hun zedigheid benadrukken? Of, had hij literaire bedoelingen met zoals hij zijn zusjes heeft geportretteerd? Hoe dan ook; Drie seks- en humorloze dames. Prachtig geschilderd! De middelste, jongste zus verbindt de twee oudere zussen door een hand op de schouder van de één en een ingehaakte arm bij de ander. Dit maakt de compositie erg fraai.

Wat mij erg vertederd, is het bijschrift bij dit schilderij in het Rijksmuseum. Er staat namelijk een citaat uit een brief van Jan Veth’s vader (en dus ook de vader van zijn drie afgebeelde zussen). Vader schreef dat hij verbluft was door de fantastische gelijkenis. Zijn dochters leken dus prima op wat zoonlief had geschilderd. Maar…zo schreef vader, wellicht dat Jan de trekken van zijn zussen wat had kunnen verzachten. Kortom, minder kunnen laten lijken op zichzelf!

Mijn stelling is dat Jan Veth zijn zussen willens en wetens als drie zurige oude vrijsters heeft neergezet. De kunstenaar heeft die keuze gemaakt en wij mogen het interpreteren. Wij mogen bedenken wat de schilder uiteindelijk met dit schilderij wilde zeggen. Jan Veth was een bijzonder intelligente man. Naast een zeer gevierd portretschilder was hij ook dichter. Was een van de tachtigers. Eindigde als hoogleraar. Kortom echt geen domme man die heel goed geweten moet hebben hoe hij zijn zussen schilderde.

De zussen van Jan Veth moeten slimme vrouwen zijn geweest. Hun mogelijkheden voor ontplooiing waren gering in die dagen. De tijd van Freud en de hysterica. Slimme vrouwen waren gedoemd het huishouden te doen en kinderen groot te brengen. In dezelfde periode dat dit schilderij werd gemaakt, schreef Anton Tsjechow ‘Drie Zusters’. Over drie zussen die in een provinciestadje wonen en hopen om binnenkort naar Moskou te gaan en daar het ‘grote’ leven te gaan leven. Komt niets van terecht, dus.

Een tijdje later zou Frederik van Eden ‘Van de koele meren des doods’ schrijven… Alweer over een slimme vrouw die zich geen raad weet met ambities en dromen in dat benauwde tijdsgewricht. Ik denk dat Jan Veth dat gevoel van vastzitten in nooit te realiseren ambities, heeft willen schilderen in de portretten van zijn zussen. Dat maakt het zo somber en maakt de ogen van de dames zo dof; geen perspectief. Dat tezamen met de grauwe achtergrond en de donkere kleren, maakt hen haast tot levende doden.

De conclusie…Wat wilde Jan Veth precies vertellen met dit schilderij. Volgens mij geeft hij op een perfecte manier de tijdgeest weer. Laat hij zien wat het lot van vrouwen is in de middenklasse op dat punt in de geschiedenis. Talentvol maar zonder mogelijkheden om dat talent te gebruiken. Perspectiefloos thuiszitten, verder niets. Rond die tijd was dat een veel uitgewerkt thema in de literatuur.