Nederlands Philharmonisch Orkest met: Ivor Bolton, dirigent, Veronika Eberle, viool

Gezien en gehoord op 17 september 2016 in het Concertgebouw in Amsterdam.

Aan de ene hand Beethoven en aan de andere hand Mendelssohn. Aan de ene hand een genie en aan de andere hand een wonderkind. Moscheles zat precies tussen die twee grootheden in. Hij was de grootste pianovirtuoos van zijn tijd en hij componeerde ook. De pianovirtuoos is vergankelijk terwijl de componist dat niet is. Heeft Ignaz Moscheles dat ook zo gevoeld? Hij was dikke vrienden met Ludwig van Beethoven en met Felix Mendelssohn-Bartholdy. Ik vraag me af wat het zelfbeeld was van Ignaz Moscheles. Hoe keek Beethoven naar hem en hoe Mendelssohn? De beide componisten zullen zijn werk hebben gezien en gespeeld. Hoe stonden zij ertegenover? Zagen ze dat Moscheles een derderangs componist was maar een eersterangs pianist? Zag Moscheles het genie van Beethoven en Mendelssohn? Hoe gingen ze daarmee om?

Ik denk dat ze vrienden waren in een gelijke leefwereld; de muziek. En dat was alles. Moscheles, Beethoven en Mendelssohn behoorden tot de top van de toenmalige muziekwereld. Ik denk dat ze elkaar inspireerden en stimuleerden.

In onze eenentwintigste eeuw zijn vriendschappen en pianovirtuozen van toen vergaan en vergeten en blijven er slechts opgeschreven composities over. Dan valt op dat Moscheles als componist, een ruime tree lager staat dan Beethoven en Mendelssohn. Zijn Ouverture Jeanne d’Arc was verdienstelijk. Niet meer dan dat. Verdienstelijk; dat is een rotwoord. Voor mij betekent het zoiets als: Ik viel niet direct in slaap, maar wakker blijven was best veel gevraagd. Het had niet veel om het lijf die ouverture van Moscheles en het was niet veel aan.

Dat gevoel veranderde toen violiste Veronika Eberle op het podium stond. Zij speelde zonder meer de sterren van de hemel. Het vioolconcert van Beethoven is één van de moeilijkste vioolconcerten om te spelen. De violiste moet zo lang wachten voor zij kan inzetten. Dat moet een enorme opgave zijn. Alle thema’s worden al door Beethoven voorbereid en zij staat daar maar. In het middelpunt van de aandacht, maar ze mag nog niets… Als de viool eenmaal aan de beurt is, dan blijft zij aan het woord; het hele concert. Ze gaat op in een geniale dialoog met het orkest. Wat een fantastisch stuk muziek.

Het spel van violiste Eberle leed er nauwelijks onder, maar ze had een iets andere dirigent verdiend dan ze nu kreeg met Ivor Bolton. Dat had het concert nog mooier gemaakt dan het nu was. De eerste twee delen van het vioolconcert zette hij, naar mijn idee, te traag en te bombastisch in. Beethoven is al geen vrolijke gast, maar als je hem speelt zoals Bolton hem speelde, dan wordt het wel een heel zwaar verhaal. Te traag en te bombastisch in de baspartijen. In het derde deel mocht Veronika Eberle het tempo bepalen; en dat was goed. Meteen al bij haar inzet van het derde deel kwam alles vrij wat Beethoven tot genie maakt en Veronika Eberle tot een groot violiste in de dop. Bolton kon, geleid door violiste en Beethoven, meevaren. Een beetje zoals Moscheles meevoer met Beethoven en Mendelssohn.

Eberle gaf een wonderschone toegift. Geen idee wát ze speelde, maar háár horen spelen is sowieso al een feest!

Na de pauze de derde symfonie van Mendelssohn. Wat ik wel heb horen zeggen is dat het hele antisemitisme van Richard Wagner één grote jaloerse actie was, gericht tegen een componist die technisch veel sterker was dan hijzelf; Felix Mendelssohn-Bartoldy. Het schijnt dat Mendelssohns techniek ongeëvenaard is. Dat zijn modulaties bijvoorbeeld geniaal zijn. Mij valt dat niet op in de muziek, ik weet dat niet. Ik ben geen musicoloog. Wat ik wel hoor, is dat de muziek van Mendelssohn relatief makkelijk in het gehoor ligt. Het heeft iets lichtvoetigs. De eerste maten van de Italiaanse symfonie vergeet je niet snel. Eén en al vrolijkheid. De Schotse, derde, symfonie is wel niet zo vrolijk en opgeruimd, maar vergelijk je het met Parsifal van Richard Wagner, dan is zijn symfonie zo licht als helium. Gisterenavond dus de derde symfonie van Mendelssohn. Een lekkere symfonie. Meeslepende muziek. Wellicht heeft Bolton iets meer met de wat luchtigere Mendelssohn dan met de zwaarmoedige en dieper doorwrochte Beethoven. Hoe het ook zij, de Schotse symfonie was een heerlijke afsluiting van een mooie avond.