Bezocht op 17 december 2021
Sinds de tentoonstelling over Fré Cohen die op 1 november officieel geopend werd (maar afgelopen zondag zomaar weer gesloten werd), weet ik dat het inrichten van een tentoonstelling meer is dan wat kunstwerken aan de muur hangen. Een tentoonstelling wordt ontworpen. Over van alles en nog wat wordt nagedacht zodat jij als bezoeker zoveel mogelijk kunt genieten en het onderwerp van de tentoonstelling zoveel mogelijk tot haar recht komt. Is het zo dat in een begeleidend boek een soort van wetenschappelijke onderbouwing wordt gegeven over het onderwerp, de tentoonstelling zelf moet de bezoeker verbazen en moet de toeschouwer een nieuw perspectief bieden of van schoonheid laten genieten. Met alle nieuwverworven kennis stapte ik afgelopen vrijdag het Rijksmuseum in om de tentoonstelling ‘Vergeet mij niet’ te bekijken. Ik wist toen nog niet dat het zo’n beetje mijn laatste kans was voordat nieuwe coronadreigingen de lust-for-life afroomden en alle culturele instellingen en alle winkels en restaurants, en café’s hun deuren moesten sluiten…het is niet anders (al huilt mijn hart).
De tentoonstelling heb ik aan de hand van de tour gedaan. Met behulp van de app op mijn telefoon werd ik van zaal naar zaal geleid waar een selectie van de werken die er hingen werd besproken. Zeker niet alle werken die in de zalen hingen. Mijn idee was om later terug te komen en de schilderijen die ik nog niet gezien had op een later tijdstip te bekijken. Van dat laatste is het dus helaas niet meer gekomen… nou ja, laat ik er maar niet meer over uitweiden, het is al treurig genoeg.
De ontwerpers van de tentoonstelling hadden duidelijk voor ruimte gekozen. Niet voor zo veel mogelijk werken, maar voor een aantal zeer bijzondere en die dan in een optimale ruimte. Door het grote aantal zalen, was het aantal te bewonderen schilderijen toch nog enorm. Elke zaal had een thema dat de grondslag vormde voor de reden waarom men het portret had laten maken: Ambitie, vroomheid of liefde, dat soort thema’s. Alle portretten stamden uit de renaissance; de menselijke zelf werd na de donkere middeleeuwen weer als individu geboren. De meeste portretten stamden uit de late vijftiende en de vroege zestiende eeuw.
Een dubbelportret dat me al tijden fascineert en doorgaans tot de vaste collectie behoort zijn de portretten van Guiliano en Francesco Giamberti da Sangallo geschilderd door Piero di Cosimo. Een portret nog uit de vijftiende eeuw. Nu tentoongesteld op de zaal ‘Ambitie’. Binnen de tentoonstelling bijzonder omdat met behulp van attributen op het schilderij aangegeven wordt wat de heren voor een beroep uitoefenden. Bij de zoon instrumenten waarmee je ruimte kunt tekenen om aan te geven dat hij architect was en bij de vader een blad muziekpapier om aan te geven dat hij componist was. Maar dat fascineerde me allemaal niet. Wat mij verbaasde was de uiterlijke afstotelijkheid van pa Giamberti da Sangallo. Eindelijk werd uitgelegd waarom de man zo lelijk was; hij leefde niet meer toen hij geschilderd werd. Zijn portret was heel precies geschilderd naar het dodenmasker dat van hem gemaakt was. Dat de oren van de arme man dubbelgeklapt hadden gezeten door de doek waarmee zijn gezicht was afgedekt, deerde de schilder niet. Juist die oren…
Een ander schilderij bracht mij weer terug naar de laatste vakantie toen alles nog goed was. Onze reis in 2019 naar Italië. Gedreven door de hitte waren we vanuit Ravenna naar Augsburg gereden. Daar bezochten we de Fuggerei; een vroeg 17e eeuws sociaal woningbouwproject gefinancierd door de zeer kapitaalkrachtige bankiersfamilie Fugger. Een vroege voorouder, maar desalniettemin al steenrijk had zich laten portretteren. Met trotse baard en dure kleding en een zeer arrogante oogopslag lijkt hij absoluut niet de sociaal bewogen ambities van zijn nazaten uit te stralen. Maar een portret is maar een momentopname, wie weet hoe hij dacht over een eerlijke verdeling van de welvaart in zijn dagen…
Al met al een verschrikkelijk leuke, interessante en mooie tentoonstelling. Een aanrader. En nu maar hopen dat Nederland weer zo snel uit de museale lockdown komt zodat ik de schilderijen die ik heb overgeslagen alsnog kan bekijken en degene die het nog niet bezocht hebben een kans te geven. Gezien de dalende besmettingscijfers hoop ik zo verschrikkelijk…maar ja, niet essentieel die kunst en cultuur en natuurlijk, je verhongert niet als je niet naar schilderijen kunt kijken, maar je verschraalt wel.