Gisteren met mijn geachte junior zitten bomen over dodenherdenking. Hij weet niet wat hij moet herdenken, vertelde hij. Als hij weet heeft van een slachtoffer, dan denkt hij eraan, daar heeft hij geen twee minuten stilte voor nodig. Ik hecht er wel aan. Die twee minuten stilte is een ritueel geworden. Ik hou wel van rituelen. Rituelen geven betekenis en binden mensen die het ritueel ondergaan. Twee minuten stilte vind ik een mooi ritueel. En of ik aan slachtoffers denk of niet, dat maakt eigenlijk niet uit. Die stilte wel en de notie van slachtoffers. Ik vind dat fijn, zo stil zijn. Mijn omaatje, die een slachtoffer in optima forma was, dacht daar heel anders over. Ze had niets met dodenherdenking. Ik zit anders in elkaar; ik hecht er wel aan. Mijn omaatje was stil tijdens de dodenherdenking omdat ze respect had voor anderen die wel die twee minuten stilte wilden. Junior was niet stil, maar hij zorgde er wel voor dat anderen die wel waarde hechtte aan stilte, niet gestoord werden.

Er is een groep mensen die vinden dat je dat ritueel wel degelijk mag verstoren. Mensen die het als een heilige plicht zien om het ritueel te verstoren. Vreemde mensen. Fanatici, dat sowieso. Mensen waar ik liever niets mee te maken heb en die ik mijd als de pest. Fanatici maken geen afweging over verschillende waarheden omdat de waarheid de waarheid is.

Als gesjeesde historicus leer je als eerstejaars student kijken naar historische waarheid. Wat is dat precies, de waarheid. Van een historica verwacht je juist wel afweging en nuance als je het over het verleden hebt. Marjolein van Pagee is historica. Vreemd genoeg schrijft Marjolein Pagee op 3 mei jl een artikel in Trouw waarin ze aanvoerster lijkt te zijn van dat groepje dat dat mooie stilteritueel wil doorbreken. Een historica die in absolute waarheid gelooft, dus. Ik kan mijn ogen niet geloven. Ze schrijft: ‘Maar is er historisch gezien werkelijk niets belangrijkers dan de slachtoffers die vielen door Duits en Japans fascisme? Sterker: op welke manier getuigt het van respect en bovenal van democratische vrijheid als we uitsluitend onze slachtofferrol mogen benoemen?’ Dat is zo’n beetje de kern van haar betoog…historica. Zowel Duitsland als Japan hebben nimmer een fascistisch regime gehad. Maar is er historisch gezien niets belangrijkers dan de Nederlandse slachtoffers van de tweede wereldoorlog? Mijn antwoord: Wellicht ja, wellicht nee; de vraag is onbelangrijk omdat we ons dat tijdens die herdenking niet afvragen. Net zoals we ons met Pasen niet afvragen of Kerst veel leuker is. De herdenking gaat daar niet over. Het getuigt van heel veel respect en democratische vrijheid dat we mogen benoemen wat we willen; dat we mogen onderzoeken wat we belangrijk vinden en dat we mogen zeggen wat we willen en dat niemand je een strobreed in de weg legt als je aan de slachtoffers wilt denken in Zuid Jemen of in Libië of Syrië of welk mislukt land dan ook. Denk aan alle Indonesische slachtoffers van de koloniale oorlog die Nederland gevoerd heeft of aan de omgekomen jonge Nederlandse soldaten in diezelfde oorlog die per slot ook maar gestuurd werden. Denk waaraan je denken wil. Dat mag dus. Democratische vrijheid. En dat je twee minuten mensen niet stoort die graag twee minuten met elkaar stil willen zijn, dat is respect.