(Geschreven op 5 mei 2016 in Madrid)

Gisteren bezochten we het museum Reina Sofia. Een indrukwekkend museum met indrukwekkende doeken. In de eerste plaats de Guernica van Picasso.

Gisteren stond ik dus voor het origineel. In een zaal speciaal gewijd aan dit schilderij. De entourage deed me heel erg aan de Nachtwacht denken in het Rijks. Dit schilderij vertegenwoordigd voor Spanje meer dan alleen een mooi schilderij. Dit schilderij is Spanje. De oorlog en ellende die het land heeft doorgemaakt tot diep in de jaren zeventig. In het Reina Sofia museum wordt de kunst in verband gebracht met de moderne geschiedenis. Fascinerend!

In een van de zalen naast de Guernica hing in een hoekje een aquarel van Jesus Molina Garcia de Arias. Een aquarel die me aan het denken heeft gezet over onze beeld over ‘die’ tijd. In 1936 woedde er een burgeroorlog in Spanje. Er zat een democratisch gekozen regering. De fascisten, onder leiding van Franco, deden een staatsgreep en wilde een fascistisch regime vestigen. De regering, de republikeinen, verzette zich daartegen. De republikeinen waren socialisten. De strijd tegen de fascisten inspireerden honderden buitenlandse socialisten om te helpen in de strijd. Zij trokken massaal naar Spanje om zij aan zij te strijden. Oud- Spanje strijders waren onze helden die streden tegen het fascisme in Spanje. Daarom was het zo verschrikkelijk onrechtvaardig dat deze helden het Nederlands staatsburgerschap werd afgenomen omdat ze in vreemde krijgsdienst waren getreden.

Op de aquarel geschilderd door de eerdergenoemde kunstenaar met de lange naam, een vrachtwagen met daarop strijders. De rode vlaggen doen vermoeden dat het hier om socialisten en communisten gaat. De Nederlandse vlag geeft aan dat het om Nederlandse socialisten gaat. De vrachtwagen staat vol mannen. Mannen met geweren. Ze schieten in alle richtingen. Zelfs vanuit de bijrijdersstoel. Dat moeten dus die Nederlandse helden zijn die tegen het fascisme streden! De titel van de aquarel: La España que no quieren conocer. In het de vertaling eronder: The Spain they don’t want to know about. Dat werpt dus een heel ander licht op die strijd van onze helden. Datgene waar de Spanjaarden niets van willen weten. De Spanjaarden wilden onze helden helemaal niet. Is het dan soms een fascistische schilder? Of dachten Spanjaarden er zo over? Wie zal het zeggen…

Zijn helden altijd helden? Ik vraag het me af. Zat Spanje wel te wachten op onze strijders tegen het fascisme? Hebben ze de strijd, die zoveel ellende gaf, niet onnodig gerekt? Toen hadden ze het idee dat de strijd gewonnen kon worden…Maar uiteindelijk heeft het de strijd vooral gerekt. Moeilijke zaak.

Dat zet je meteen aan het denken over de islamitische jongens en meisjes die naar Syrie zijn vertrokken. Ze trekken net zo goed ten strijde tegen een wrede heerser maar wij beschouwen hen niet als helden. Zij worden in onze media afgeschilderd als godsdienstwaanzinnigen. Levensgevaarlijk. Maar zijzelf zullen voor een groot deel dezelfde ideeën hebben gehad als als onze Spanje strijders van toen.

De grens tussen held en vijand is flinterdun. Dat is mij wel duidelijk. Heldendom kan hier iets heel anders betekenen dan elders en de geschiedenis moet steeds worden herschreven. Geschiedenis is interpretatie van het verleden. We lachten ons destijds dood om Rusland en China waar figuren in de geschiedenis naar believen van het regime (vonden wij) helden werden of despoten of gewoon uit de geschiedenisboeken verdwenen.

Dat is geschiedenis. De kern van geschiedenis. Er vinden gebeurtenissen plaats in het verleden en later wordt daar de waarde van bepaald. En naarmate het wereldbeeld van mensen die gezag hebben, verandert, verandert ook de geschiedenis.

Kunst nuanceert je ideeën over het verleden!