Ik kijk op het ogenblik naar een populairwetenschappelijke reeks documentaires over Auschwitz op Netflix. Echt niet de beste documentaires. Maar toch werd ik gisteren getroffen door iets wat een holocaust slachtoffer zei. Het verhaal dat verteld werd ging over de Hamburgse joden die in eerste instantie naar het getto van Lodz waren gedeporteerd. Van mensen die over het algemeen behoorden tot de middenklasse van Duitsland, werden het paupers in een vreemd en vijandig getto. Alles wat ze mee hadden kunnen nemen en wat hun tijdens de reis niet ontnomen was, moesten ze ruilen voor voedsel en onderdak. Ze leefden onder de erbarmelijkste omstandigheden. Met de nek aangekeken door de Poolse joden (het waren immers Duitsers) en door de Duitsers (want het waren joden).

Op enig moment begonnen de deportaties naar de vernietigingskampen. Voor de bewoners van het getto was dat een reis met onbekende bestemming. Dat de reis naar een plek ging waar ze zouden worden vermoord, wisten ze niet. Wisten ook veel Duitsers niet. Je zou dan kunnen denken: Het getto van Lodz is een verschrikkelijke plek. Daar wilden de mensen graag weg. Het transport naar onbekende bestemming, bood een uitweg. Was het zo dat mensen graag gedeporteerd wilden worden? Weg uit dat getto en naar een onbekende bestemming. Nee dus. Dat was dus niet zo. Liever in dat vieze, hongerige door epidemieën bezochte getto dan vertrekken naar onbekende bestemming.

Ik loop weer over dat immense terrein van Auschwitz-Birkenau. Ik zie de toiletten weer voor me. De barakken die nog overeind staan en de barakken die platliggen. En ik voel me geweten knagen omdat ik een paar steentjes heb meegenomen van barak 18…waar mijn oma heeft gezeten omdat ik vind dat je met je poten van dit soort plekken af moet blijven. Ik heb de steentjes in een wijnglas gedaan en op een goed zichtbare plek in de huiskamer gezet. Ik wil niet vergeten dat mensen zoals jij en ik. Die geslaagd waren in het leven van de ene op de andere dag weggezet werden als minderwaardig. Wat er daarna ook gebeurde….

Ik leg geen verband tussen het dreigende uiteenvallen van Europa en Auschwitz, maar toch vraag ik me af waarom het nationalisme zo verschrikkelijk opkomt. Nationalisme heeft alleen maar voor ellende gezorgd. Ik begrijp het niet. Ik begrijp niet dat anderen dat niet zien en ik begrijp niet dat mensen die doorgeleerd hebben en echt niet de stomste zijn, dat niet zien. Bij Wilders zie ik vooral honger naar macht. Maar ik zie ook bij sommigen idealisme. Onbegrijpelijk. Nationalisme als idealisme. Ik word er bang van. Nationalisme leidt niet automatisch naar Auschwitz, maar Auschwitz is wel degelijk voortgekomen uit nationalisme!